TELEFON DO REDAKCJI: 62 766 07 07
Augustyna, Ingi, Jaromira 28 Marca 2024, 14:40
Dziś 19°C
Jutro 13°C
Szukaj w serwisie

Ostatnia wieczerza oczami artystów

Ostatnia wieczerza oczami artystów

ostania wieczerza

Ostatnia Wieczerza poprzedza Chrystusową Paschę. Ustanowiony zostaje wtedy sakrament Eucharystii. Także ten temat znalazł uznanie w oczach artystów.

Po raz pierwszy tematyka Eucharystii pojawia się w sztuce wczesnochrześcijańskiej w III wieku. Sakrament ten kryje się między innymi pod ofiarą Abla, ofiarą Abrahama, cudem rozmnożenia chleba, manną, chlebem i winnym gronem, a od V wieku również pod ofiarą Melchizedeka i Barankiem.

Komunia Apostołów
Tradycja wschodnia, widząc w Ostatniej Wieczerzy pierwszą Eucharystię, ukazuje ją w sztuce jako Komunię Apostołów. Takie przedstawienie nie przypomina uczty w Wieczerniku, a Komunia Święta udzielana jest apostołom przez Jezusa Chrystusa pod dwiema postaciami Chleba i Wina. Ukazany czasem dwukrotnie Zbawiciel rozdaje ją apostołom zbliżającym się z obu stron ołtarza w dwóch grupach po sześć osób. Także w Kościele katolickim, pod wpływem reform Soboru Trydenckiego, Ostatnia Wieczerza interpretowana jest jako pierwsza Msza Święta. Przyczynia się do tego przeciwstawiające się protestanckiej teologii przywiązanie wielkiej wagi do znaczenia sakramentów. W konsekwencji nowe spojrzenie na Ostatnią Wieczerzę ma na celu obronę sakramentu, jakim jest Eucharystia. Inne wschodnie przedstawienia ukazują między innymi Judasza maczającego chleb (w Ewangelii wraz z Jezusem Chrystusem) w misie. Zupełnie inaczej Misterium to przedstawia sztuka katolicka. Artyści, od Leonarda da Vinci po El Greca ukazują moment, w którym Zbawiciel oznajmia apostołom, że jeden z nich Go zdradzi. Często też w tym samym momencie dzierży On Hostię, czasem patenę, rzadziej kielich, zasiadając wraz z apostołami przy wspólnym stole. Hostię w ręku trzyma Jezus Chrystus na przykład na obrazach Juana de Juanesa i Cosima Rosselliego, a oznajmienie zdrady pozwala nam studiować rozmaite reakcje emocjonalne poszczególnych uczestników uczty w Wieczerniku, chociażby na słynnym fresku Leonarda da Vinci z 1498 roku, znajdującym się w refektarzu klasztoru Santa Maria delle Grazie w Mediolanie. Anegdota mówi, że tworząc to arcydzieło, artysta ów miał powiedzieć do siebie: „O, Leonardo, czemu się tak trudzisz?”. Tło dla tej uczty stanowi najczęściej rodzimy pejzaż malarza, rozpościerający się za oknami Wieczernika, w którym to naszą uwagę przykuwają niekiedy ciężkie kotary, jak to dzieje się na przykład na obrazach Juana de Juanesa i El Greca. Na obrazie Cosima Rosselliego nie mamy jednak do czynienia z pięknym pejzażem, ale z widocznymi w trzech oknach wydarzeniami następującymi po Ostatniej Wieczerzy, czyli z modlitwą Jezusa Chrystusa w Ogrójcu (Getsemani), judaszową zdradą przez pocałunek i z ukrzyżowaniem. Wieczerza ta ma miejsce w pałacu. Na pierwszym planie znajduje się czterech mężczyzn; zwracają także naszą uwagę dwa psy i kot. Jeden pies staje na tylnych nogach, oczekując na pieszczotę, a drugi bawi się z kotem. Motyw ten wydaje się rozbijać powagę przedstawionego wydarzenia, chociaż być może artysta, włączając go w „Ostatnią Wieczerzę”, pragnął umieścić tę ucztę we wnętrzu współczesnego mu domu. Często też na stole, przy którym zasiadają apostołowie, poza pożywieniem znajdują się czarki, talerze, tace, dzbany, sztućce, a nawet lichtarze z palącymi się świecami. Wspomnijmy jeszcze jedno dzieło, dość kontrowersyjne, mianowicie „Ostatnią Wieczerzę” najwybitniejszego przedstawiciela surrealizmu, jakim był Salvador Dali. Obraz ten niepokoi oraz stanowi ezoteryczną wizję opisanego w Ewangelii wydarzenia, nie mającą nic lub mającą niewiele wspólnego z autentyczną sztuką religijną. W oczach tego hiszpańskiego artysty Zbawiciel jawi się jako blade widmo, któremu towarzyszą modlący się mnisi w białych habitach, a za szybami wynurzającego się niejako z wód Wieczernika widzimy nagi tors Mesjasza z wyciągniętymi rękoma.

Rude włosy Judasza
Przeciwieństwem Judasza na przedstawieniach Ostatniej Wieczerzy wydaje się być apostoł Jan. Artyści ukazują go najczęściej z głową spoczywającą na sercu Mistrza. Ten naturalny w mistyce gest wyraża braterską czułość i poszukującą oparcia w Bogu miłość. Judasz natomiast wyobrażany jest często bez nimbu, a jeśli już jego głowę otacza nimb, to jest koloru czarnego lub ciemnoszarego. Taki jego kolor symbolizuje zdradę, jakiej Judasz już wkrótce dopuści się wobec Mesjasza. Nie można też zapominać o charakterystycznym rudym kolorze włosów tego apostoła wyobcowanego z kręgu Dwunastu. Zgodnie ze średniowieczną tradycją przedstawiano go z rudą czupryną i brodą, istotną cechą wyglądu wiarołomców i zdrajców. O judaszowej zdradzie świadczy również demon mający postać ropuchy wchodzącej do ust Judasza w chwili, gdy spożywa on umaczany w misie chleb. W okresie kontrreformacji Judaszowi towarzyszy także pies jako wcielenie diabła, chociaż w innym znaczeniu, tym razem pozytywnym, zwierzę to może symbolizować wierność i jako takie podkreślać w przedstawieniach z Judaszem dokonaną przez niego zdradę. Często też Judasz wyobrażany jest częściowo lub całkowicie w czarnym stroju. Bez nimbu i w znacznie pomniejszonej postaci wyobraził go na ikonie „Ostatnia Wieczerza” Jerzy Nowosielski. Na obrazie El Greca Judasz jako jedyny ukazany został w czarnej szacie w momencie, gdy podnosi się z krzesła, żeby odejść od stołu i zdradzić Mistrza. Bez nimbu, z rudymi włosami i zarostem, przedstawił tego apostoła-zdrajcę Juan de Juanes. Na obrazie Cosima Rosselliego zasiadający naprzeciwko Zbawiciela, wyobrażony z profilu Judasz widnieje w fioletowej, spodniej szacie i w wierzchniej czarnej z rudawym podbiciem, a jego głowę otacza ciemnoszary nimb. Jako jedyny z apostołów zasiada naprzeciw Jezusa Chrystusa, a nie w tej samej linii, co Mesjasz. Poza tym między Zbawicielem a Judaszem artysta umieścił na stole kielich, chcąc być może w ten sposób podkreślić fakt, że to Judasz odpowiada za przelanie niewinnej krwi Jezusa Chrystusa. Zwraca też uwagę nimb krzyżowy, przysługujący jedynie Zbawicielowi, czyli nimb z wpisanym krzyżem.

Tekst Justyna Sprutta

Galeria zdjęć

Dodaj komentarz

Pozostało znaków: 1000

Komentarze

Nikt nie dodał jeszcze komentarza.
Bądź pierwszy!