Sanktuarium Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Czastarach

Łaskawa Pani

W naszych wędrówkach zawitaliśmy do kolejnej miejscowości, która do 1795 roku była wsią królewską. Co więcej po raz
pierwszy w przekazach historycznych dotyczących miejscowości na terenie naszej diecezji spotkaliśmy się ze wzmianką o królowej Bonie.

Wielu książąt, czy królów pojawiało się już w zarysach dziejów prezentowanych parafii, ale po raz pierwszy królowa i to Bona. Z postacią królowej pojawia się pierwsza, najwcześniejsza wzmianka o parafii Czastary. Pochodzi ona z 1460 roku i zawarta jest w akcie dotacyjnym wystawionym przez królową Bonę dla parafii Sokolniki. Na początku XVI wieku wieś przeszła w ręce prywatne. W ciągu kolejnych stuleci należała do różnych, często zmieniających się rodzin szlacheckich.

Na rozstaju dróg
Czastary. Hm, zawsze zastanawia mnie skąd bierze się nazwa danej miejscowości. I tutaj moja ciekawość została zaspokojona. Otóż pierwotnie nazwa oznaczała ludzi mających pieczę nad drogami, tzw. dróżników. Później objęła również osadę przez nich zamieszkiwaną. Tak na marginesie Czesi do dziś używają słowo „cestar”, czyli dróżnik. Nasze Czastary w dawnych czasach położone były na skrzyżowaniu szlaków handlowych z północy (z Sokolnik) na południe i z kasztelani rudzkowieluńskiej do Kalisza. Osady zwane służebnymi powstawały w Polsce w XI - XII wieku i właśnie w tych latach należy szukać początków Czastar, które jak wspomniałam do 1795 roku były wsią królewską.

Na przełomie wieków
W 1521 roku sporządzony został urzędowy opis parafii i kościoła. Z Liber beneficiorum (z łac. Księga dobrodziejstw także Księga beneficjów, uposażeń) Jana Łaskiego dowiadujemy się, że w tymże roku kościół w Czastarach zbudowany został z drewna i był to już drugi z rzędu stojący w tym samym miejscu. Nosił on wezwanie Narodzenia Najświętszej Maryi Panny. Niestety nic nie wiadomo o pierwszej świątyni. Przypuszcza się tylko, że pochodziła ona z połowy XV wieku. W 1754 roku kościół odbudował książę Aleksander Sułkowski. Było w nim pięć ołtarzy, między innymi w południowej kaplicy z obrazem Narodzenia NMP, uważanym za słynący łaskami. Niestety w 1845 roku świątynia spłonęła.
Na jej miejscu w 1847 roku została zbudowana nowa, murowana, która zachowała się do dnia dzisiejszego. Fundatorem był właściciel wsi Parcice Leopold Trepka po konwersji z kalwinizmu na katolicyzm. 11 października 1886 roku świątynię konsekrował biskup kujawski Aleksander Bereśniewicz. Kolejne lata, a szczególnie w czasie II wojny światowej, nie oszczędziły świątyni. Hitlerowscy zamienili kościół na magazyn, a dwie zakrystie na areszt. Na plebanii była zaś siedziba posterunku żandarmerii i miejsce kaźni. Tam w maju 1940 roku zamordowali ówczesnego proboszcza ks. Bolesława Stradowskiego. Łańcuchy i kajdany z tego okresu przetrwały do dziś i są eksponowane we wnętrzu świątyni.

Między kolumnami
Świątynia posiada klasycystyczny kształt architektoniczny i jest budowlą trójnawową z prezbiterium zamkniętym ścianą prostą. Dach nawy głównej ma formę dwuspadową i wznosi się na nim wieżyczka na sygnaturkę, z ażurową latarnią zakończoną iglicą z kulą i krzyżem, a dużo niższe nawy boczne nakrywają dachy jednopołaciowe.
Wnętrze kościoła zdobi przepiękna polichromia, która znajduje się na łukach dzielących nawy, jak i na suficie. Na nim można zobaczyć przedstawienie ukazujące Jezusa modlącego się w Ogrójcu i Świętą Rodzinę. Jasne barwy i duże okna w głównym prezbiterium powodują, że świątynia jest jasna i przytulna. W tylnej części nawy środkowej ulokowana jest empora muzyczna z prospektem organowym.
A teraz to, co najważniejsze czyli ołtarz główny, który jest w stylu klasycystycznym, a w jego centrum umieszczony jest, między parami kolumn dźwigających belkowanie, obraz przedstawiający Matkę Boską Częstochowską. Proboszcz w Czastarach ks. Apolinary Kukowski wyposażył świątynię w nowy obraz Matki Boskiej Częstochowskiej, który znajduje się w nim do dzisiaj. Wizerunek został odrestaurowany po I wojnie światowej. Matkę Bożą, jak i Dziecię, zdobią złote szaty, a głowy korony. W zwieńczeniu ołtarza znajduje się obraz przedstawiający św. Józefa z Dzieciątkiem. Pod wizerunkiem w gablotce umieszczone są wota ofiarowane Matce Bożej za łaski, które wierni otrzymali za jej pośrednictwem. W świątyni znajdują się także dwa ołtarze boczne, ustawione przy ścianach szczytowych naw bocznych. Ten po lewej przedstawia św Walentego uzdrawiającego niewidomą dziewczynkę, w drugim zaś umieszczony jest obraz Jezusa Chrystusa z gorejącym sercem. Ponadto w świątyni znajdują się jeszcze inne obrazy religijne. Na filarach dzielących nawy kościoła umieszczone są stacje Drogi krzyżowej.
Szczególnym świętem parafialnym jest 8 września, kiedy to ma miejsce odpust i święto Narodzenia Najświętszej Maryi Panny, inaczej Matki Bożej Siewnej. Warto przypomnieć, że odpusty do roku 1953 odbywały się bez większych przeszkód. W następnych latach władze Polski Ludowej utrudniały wiernym przybycie do Czastar na odpust.

Arleta Wencwel
Zdjęcia Monika Rubas