Żłóbek, jego wartość i znaczenie

Żłóbek, jego wartość i znaczenie

Za nami święta Bożego Narodzenia i chyba każdy stanął przy żłóbku w swojej parafii, a może nawet nawiedził kilka kościołów z tą myślą, aby obejrzeć żłóbek. W naszym kraju żłóbek jest nieodłącznym elementem wystroju kościołów i raczej w domach pojawia się rzadziej. Na pewno w każdym domu na święta pojawia się choinka.
Będąc we Włoszech na początku mnie dziwiło, że w domach choinka nie była wcale tak powszechna. Za to jednak prawie w każdym domu budowało się żłóbek. Oczywiście poza kościołami także na centralnych placach, w szkołach i urzędach żłóbek był symbolem świąt. Dzisiaj niestety także we Włoszech i w innych krajach poprawność polityczna wymaga usuwania symboli religijnych z miejsc publicznych i niektórym przeszkadza też wielowiekowa tradycja budowania żłóbka.
Papież Franciszek przygotował List apostolski Admirabile signum, o znaczeniu i wartości żłóbka. Tym listem chce „wesprzeć piękną tradycję naszych rodzin, które w okresie poprzedzającym Boże Narodzenie przygotowują żłóbek, a także zwyczaj umieszczania go w miejscach pracy, szkołach, szpitalach, więzieniach, na placach...”. List został ogłoszony w Greccio, w sanktuarium Żłóbka na początku Adwentu. Właśnie w Greccio w Valle Reatina św. Franciszek zatrzymał się w drodze do Rzymu, gdzie 23 listopada 1223 roku papież Honoriusz III zatwierdził Regułę franciszkańską. Krajobraz regionu przypominał to co widział w Ziemi Świętej, a szczególnie podobieństwo z krajobrazem w Betlejem. Prawdopodobnie także wizyta w Rzymie i nawiedzenie Bazyliki Santa Maria Maggiore, gdzie są przechowywane relikwie żłóbka i są piękne mozaiki przedstawiające narodziny Jezusa wywarły wielkie wrażenie na biedaczynie z Asyżu. To wszystko zainspirowało go do nowej formy ewangelizacji.
Zgodnie ze źródłami franciszkańskimi, 15 dni przed Bożym Narodzeniem, Franciszek poprosił miejscowego człowieka o imieniu Jan, aby przygotował wszystko do naocznego przedstawienia narodzenia Jezusa w żłobie w towarzystwie osła i wołu. Tak też 25 grudnia w wyznaczonym miejscu zgromadziło się wielu ludzi, przyniesiono kwiaty i pochodnie dla rozświetlenia ciemności nocy. Został przygotowany żłób z sianem, przy nim wół i osioł. Dla wszystkich obecnych było to niezwykłe i wzruszające przeżycie, przepełnione niewypowiedzianą radością. Kapłan na żłobie odprawił uroczystą Eucharystię, ukazując ścisły związek pomiędzy Wcieleniem Syna Bożego a Eucharystią. W Greccio nie było wtedy figurek, szopkę zrealizowali wszyscy tam obecni. W ten sposób zapoczątkowano wielowiekową już tradycję przygotowywania żłóbka Bożonarodzeniowego.
Papież Franciszek wyraża głębokie przekonanie, że: „Tworzenie żłóbka w naszych domach pomaga nam przeżyć na nowo historię, którą przeżywano w Betlejem. Oczywiście Ewangelie zawsze pozostają źródłem, które pozwala poznać i rozważać to wydarzenie. Jednak jego przedstawienie w żłóbku pomaga wyobrazić sobie sceny, pobudza uczucia, zachęca do poczucia się zaangażowanymi w historię zbawienia, współczesnymi wydarzeniu, które jest żywe i aktualne w najróżniejszych kontekstach historycznych i kulturowych”. Ten kontekst historyczny i kulturowy ma charakter uniwersalny i powinien być brany pod uwagę także przez ludzi niewierzących. Jednocześnie w ten sposób rola ewangelizacyjna żłóbka nabiera jeszcze większej mocy.
Choć jak już wspomniałem wcześniej w Polsce nie ma tak bardzo rozwiniętej tradycji budowania szopki w domach. Warto jednak przywołać fenomen szopki krakowskiej, gdzie może się wydawać najważniejszy ten aspekt historyczny i kulturowy. Zrodziła się także idea konkursu szopki krakowskiej. Pierwszy konkurs odbył się 21 grudnia 1937 roku z inicjatywy Zarządu Miejskiego w Krakowie. Tradycja tworzenia szopek i wystawiania ich pod pomnikiem Adama Mickiewicz w Krakowie była bardzo długa. Natomiast idea konkursu powstała ze względu na obniżenie jakości artystycznej powstających dzieł. Druga edycja konkursu miała miejsce w 1938 roku, niestety wojna uniemożliwiła prowadzenie konkursu, ale już w 1945 roku reaktywowano coroczne konkursy. Patronat nad konkursem od 1946 roku przejęło Muzeum Historyczne Miasta Krakowa i co warto podkreślić odbywały się one nieprzerwanie każdego roku, nawet w najtrudniejszych latach komunizmu. Oczywiście kryteria konkursu brały pod uwagę walory artystyczne i architektoniczne, a walor religijny był przemilczany. Trudno jednak mówić o szopce bez odwołania się do narodzenia Jezusa. Tak więc zawsze szopka spełnia swoją rolę ewangelizacyjną.
Zachęta papieża do kontynuowania pięknej tradycji budowania żłóbka ma swój wymiar ewangelizacyjny, ale także historyczny i kulturowy. Pozostaje tylko życzenie, by poprawność polityczna nie zwyciężyła zdrowego rozsądku. W polskiej tradycji świąteczny wystrój kościoła wraz ze żłóbkiem zachowuje się do 2 lutego. Nadal więc można nawiedzać kościoły i podziwiać Ewangelię Bożego Narodzenia zawartą w szopce. Może też to pomoże, aby jeszcze bardziej rozwinąć tradycję budowania żłóbka w naszych domach, chociażby przy okazji kolejnych świąt.

Ks. Paweł Guździoł