Święci i błogosławieni w pobożności ludowej

Kult świętych zawsze zajmował ważne miejsce wśród różnych praktyk chrześcijańskiego życia religijnego i był mocno osadzony w Piśmie Świętym (por. Dz 7, 54-60; Ap 6, 9-11; 7, 9-17). Jest on potwierdzony w życiu Kościoła już od pierwszej połowy II wieku. Chociaż na przestrzeni wieków kult ten przybierał różne formy i nie brakowało w nim także pewnych nadużyć, zawsze był obecny i ceniony przez wiernych. Kościół stojąc na straży czci oddawanej świętym, wprowadził dyscyplinę w formach kultycznych, zarówno liturgicznych, jak i ludowych. Świadectwem takiej dyscypliny jest także „Dyrektorium o pobożności ludowej i liturgii”. Dokument ten ukazuje główne aspekty teologiczne kultu świętych i jego najważniejsze formy.

,,Dyrektorium o pobożności ludowej i liturgii" podejmuje zagadnienie kultu świętych w szerokim kontekście artykułów wiary o Kościele, który jest jeden, święty, powszechny i apostolski. Źródłem świętości całego Kościoła, jak i jego pojedynczych członków jest obecność Chrystusa i działanie Ducha Świętego. Kościół posiada także wielorakie środki uświęcania. Do najważniejszych należy liturgia Kościoła, w której uobecnia się zbawcze dzieło Chrystusa. Dziś jest ono obecne we wszystkich sakramentach Kościoła. Uświęcenie dokonuje się także przez indywidualną i wspólnotową modlitwę. Tutaj znajdujemy miejsce dla różnych form pobożności ludowej, czyli nabożeństw, litanii, nowenn, koronek. Kościół, my wszyscy, którzy przyjęliśmy chrzest, jesteśmy powołani do wzrastania w świętości.

Drugim artykułem wiary potrzebnym do właściwego zrozumienia kultu świętych jest prawda o „świętych obcowaniu”. Dyrektorium przypomina o trzech wymiarach Kościoła: „Kościół w niebie, Kościół czekający na ostateczne oczyszczenie w stanie zwanym czyśćcem i Kościół pielgrzymujący na ziemi uczestniczą w tej samej miłości Boga i bliźniego”. Wszyscy należący do Chrystusa i posiadający Jego Ducha stanowią jeden Kościół i są w nim zjednoczeni.

Teologia kultu świętych musi być widziana w świetle nauki o jedynym pośrednictwie Chrystusa. Oczywiście to jedyne pośrednictwo Jezusa nie wyklucza innego, podporządkowanego pośrednictwa, które zawsze realizuje się w ramach tego pierwszego i jedynego. To podporządkowane pośrednictwo odnosi się do wstawiennictwa świętych. Oznacza to, że wszystkie nasze modlitwy kierujemy przez Chrystusa do Boga Ojca w Duchu Świętym. Również te modlitwy, które kierujemy do świętych. Święci stają się wtedy dodatkowym wsparciem dla naszych modlitw.

W nauce Kościoła i liturgii święci i błogosławieni przedstawieni są jako ci, którzy już kontemplują „jasno samego Boga w Trójcy Jedynego”. Nazywani są historycznymi świadkami powszechnego powołania do świętości, doskonałymi owocami odkupienia Chrystusa, dowodami i dokumentami, że Bóg zawsze – w każdych czasach i warunkach – powołuje do świętości. Święci i błogosławieni to także wybitni uczniowie Pana i wzór ewangelicznego życia. Są świadkami paschalnego przejścia z tego świata do domu Ojca, mieszkańcami niebieskiego Jeruzalem, nieustannie wyśpiewującymi chwałę i miłosierdzie Boga. 

Z przedstawionych treści teologicznych wynikają dwa zadania odnoszące się do relacji: święci – wierni żyjący w świecie. Jedno, dla świętych i błogosławionych, a drugie dla wiernych, którzy oddają im cześć. Zadaniem świętych jest ich nieustanne wstawiennictwo za braci jeszcze pielgrzymujących do domu Ojca. Natomiast prawdziwy kult świętych i błogosławionych powinien prowadzić do ich naśladowania. 

ks. Dariusz Kwiatkowski