Prostota obrzędów

Prostota obrzędów

Wydawane po Soborze Watykańskim II nowe księgi liturgiczne musiały uwzględniać główny postulat reformy liturgicznej: układ tekstów i obrzędów miały jaśniej wyrażać święte tajemnice i ułatwić wiernym zrozumiałe, czynne, społeczne i pełne uczestnictwie w liturgii. Aby ten postulat zrealizować, należało dokonać reformy obrzędów liturgicznych. Rewizja dotyczyła wszystkich celebracji liturgicznych. Prostoty i zrozumienia szukano w najstarszej tradycji liturgicznej Kościoła. W ten sposób starano się odrzucić wszystkie elementy, które weszły do liturgii jako powtórzenia, dodatki bez większej korzyści, czy też były wynikiem niewłaściwego rozumienia liturgii. Prace związane z rewizją obrzędów liturgicznych były bardzo staranne i żmudne oraz dotyczyły wielu aspektów. Wymagały szczegółowych badań historycznych, opracowań teologicznych i przygotowania nowych dokumentów liturgicznych. Na przykład opracowanie i wydanie nowego Mszału zawierającego nowe ordo i nowe teksty poprzedziło 25 innych dokumentów. W tym także przejawia się troska o właściwe wprowadzenie i rozumienie reformy liturgicznej. Nie można powiedzieć, że wprowadzone zmiany, przynajmniej na szczeblu centralnym były nieprzemyślane i przypadkowe.
Konsekwencją takich założeń jest odnowiona struktura obrzędowa wszystkich celebracji liturgicznych. Ponieważ nie sposób wskazać na wszystkie wprowadzone zmiany, trzeba ograniczyć się do najważniejszych. Na szczególną uwagę zasługuje dowartościowanie słowa Bożego, które znalazło swoje właściwe miejsce w celebracjach wszystkich sakramentów i sakramentaliów. Podkreśla się także konieczność homilii, w której wyjaśnia się tajemnice wiary i znaczenie poszczególnych obrzędów liturgicznych. Przepracowano strukturę Mszy Świętej, w której można wyróżnić jakby dwie główne „części”, ściśle ze sobą powiązane: liturgię słowa i liturgię eucharystyczną oraz towarzyszące im obrzędy wstępne i obrzędy rozesłania, logicznie powiązane z całością. Niemal całkowite wyeliminowanie modlitw prywatnych kapłana bardziej akcentuje wspólnotowy charakter celebracji Mszy Świętej. Wspólnota manifestuje swoje czynne uczestnictwo poprzez możliwość włączania się w modlitwy, aklamacje, dialogi i śpiewy. Przywrócono także centralne znaczenie Modlitwy Eucharystycznej, która przestała być prywatą modlitwą kapłana, a przez wprowadzanie nowych tekstów stworzono możliwość głębszego rozumienia i włączania się w tę modlitwę (np. nowe Modlitwy Eucharystyczne przeznaczone do Mszy św. z udziałem dzieci). Wspólnotowość celebracji podkreślają również właściwe i jednakowe dla wszystkich postawy i gesty. Reforma liturgiczna odkryła na nowo wartość postawy stojącej, jako paschalnej postawy wyrażającej tożsamość chrześcijanina.
Istotne zmiany obrzędowe dokonały się także w sakramencie chrztu. Przede wszystkim obrzędy dostosowano do potrzeb przyjmujących sakrament i stąd dwie nowe księgi liturgiczne: Obrzędy chrztu dzieci i Obrzędy chrześcijańskiego wtajemniczenia dorosłych. Nowością pierwszej księgi jest nie tylko właściwe dostosowanie obrzędu i formuł się do rzeczywistych możliwości chrzczonego dziecka, lecz także wielkie dowartościowanie roli rodziców i chrzestnych, którzy mają tu do spełnienia sobie właściwe posługi liturgiczne. Druga księga przywraca starożytną instytucję katechumenatu i stanowi ciekawą propozycję do pracy duszpasterskiej we współczesnym zlaicyzowanym świecie.
Podobnie wiele zmian obrzędowych dokonano w pozostałych celebracjach liturgicznych Kościoła. Poprzez swoją prostotę, zrozumiały język, dostosowanie do mentalności współczesnego człowieka oraz przez oczyszczenie z elementów zbędnych stały się bliższe wiernym i dały im możliwość czynnego w nich uczestnictwa.

ks. Dariusz Kwiatkowski