TELEFON DO REDAKCJI: 62 766 07 07
Augustyna, Ingi, Jaromira 19 Marca 2024, 07:52
Dziś 19°C
Jutro 13°C
Szukaj w serwisie

Premonstratensi i ich najstarsza fundacja na ziemiach polskich

Premonstratensi i ich najstarsza fundacja na ziemiach polskich

Pierwsi duchowni, którzy w połowie siódmej dekady X wieku przybyli do kraju Mieszka I byli benedyktynami i to właśnie oni po chrzcie władcy rozpoczęli trudne zadanie chrystianizacji mieszańców jego państwa. Oni też byli pierwszymi głosicielami wiary w Boga Trójedynego, którzy dotarli do południowej Wielkopolski i jej głównego grodu w Kaliszu-Zawodziu.

Jednak to nie oni byli pierwszą chrześcijańską wspólnotą monastyczną, która osiedliła się na terenach odejmujących swym zasięgiem dzisiejszą diecezję kaliską i dlatego naszą wędrówkę szlakiem najstarszych zakonów i zgromadzeń zakonnych działających w minionych wiekach na tym obszarze rozpoczniemy od premonstratensów - Kanoników Regularnych Zakonu Premonstratensów, których nazwa pochodzi od doliny Prémontré w północnej Francji, gdzie w 1120 roku w pobliżu miejscowości Laon powstał ich pierwszy klasztor i do dnia dzisiejszego rezyduje opat generalny tego zakonu. Zwani są oni także kanonikami białymi, bowiem noszą białe habity ze szkaplerzem, pasem i pelerynką, bądź też określa się ich mianem norbertanów, bo założycielem zakonu był św. Norbert z Xanten.

Urodził się on około 1080 roku w Xanten koło Kolonii, w północno-zachodnich Niemczech, w rodzinie zamożnego rycerza Herberta i jego małżonki Jadwigi. Dzięki staraniom rodziców w młodości dostał się na dwór cesarza Henryka V i przez szereg lat prowadził dostatnie życie cesarskiego dworzanina. Jednak, gdy w 1115 roku papież Paschalis II rzucił na cesarza klątwę w związku z toczącym się między nimi sporem o inwestyturę, Norbert opuścił dwór cesarski i udał się do leżącego w pobliżu Kolonii opactwa benedyktynów w Siegburgu, gdzie przyjął święcenia kapłańskie i trzy lata później został za zgodą papieża Gelazego II wędrownym kaznodzieją, który wraz z coraz liczniejszą grupą swoich uczniów, przemierzał Niemcy i Francję, nawołując do pokuty. W 1120 roku dotarł on do francuskiej Pikardii i w lesie Coucy w pobliżu Laon, założył klasztor, a osiedlonej w nim wspólnocie nadał ostrzejszą wersję reguły św. Augustyna z Hippony (tzw. Ordo Monachorum). W 1126 roku została ona zatwierdzona przez papieża Honoriusza II i w ten sposób powstał zakon premonstratensów, którzy jako hasło przyjęli słowa Ad omnes Bonum Opus parati (Gotowy do każdego dobrego czynu), a jako główny cel swojej posługi wyznaczyli kaznodziejstwo, strzeżenie czystości wiary katolickiej przed herezjami oraz działalność misyjną. Członkowie tego nowego zakonu byli kanonikami regularnymi łączącymi życie wspólnotowe i kontemplacyjne z głoszeniem Słowa Bożego i podejmowaniem działań apostolskich w parafiach. W tym też roku Norbert, na usilne naleganie króla Niemiec Lotara III, przyjął godność arcybiskupa Magdeburga, pozostając jednocześnie aż do śmierci w 1134 roku opatem Prémontré.
Zakon założony przez św. Norberta szybko się rozwijał, a jego następca św. Hugues de Fosses nadał mu hierarchiczną strukturę, ze stojącym na czele opatem Prémontré i z podziałem na cyrkarie (prowincje), która obowiązuje do dnia dzisiejszego. W XIV wieku zakon posiadał 655 opactw i probostw. Początkowo u premonstratensów istniały tzw. opactwa podwójne - męskie i żeńskie, które później zostały rozdzielone. Obecnie zakon ma 75 domów męskich, w których żyje około 1450 zakonników oraz 7 żeńskich ze 150 zakonnicami.

Pierwsi premonstratensi przybyli do Polski w XII wieku i dzięki hojności możnowładztwa prężnie się rozwijali. Już pod koniec XIII wieku posiadali 15 opactw położonych we wszystkich dzielnicach Polski. Tworzyły one cyrkarię polską składającą się z dwóch grup filiacyjnych – brzeskiej i ołbińskiej. Pierwsza z nich, z opactwem ojcowskim w Brzesku-Hebdowie, obejmowała klasztory żeńskie w Krakowie-Zwierzyńcu, Imbramowicach, Płocku i Busku oraz męskie w Witowie, Nowym Sączu i Krzyżanowicach, a opat hebdowski uznawany był za pierwszego dostojnika norbertańskiego w Polsce, Czechach i na Węgrzech. Natomiast grupie ołbińskiej przewodziło opactwo w Ołbinie pod Wrocławiem, któremu podlegał klasztor męski w Bytomiu oraz domy żeńskie w Strzelnie, Żukowie i Krzyżanowicach. Później powstały kolejne fundacje, jednak w okresie reformacji klasztory premonstratensów-norbertanów znacznie ucierpiały i niektóre z nich zlikwidowano (w tym opactwo ołbińskie, zburzone w 1529 r.), a te, które pozostały zniesione zostały w XIX w. i dziś w Polsce istnieją tylko dwa klasztory sióstr norbertanek w Krakowie na Salwatorze i w Imbramowicach koło Olkusza.
Najstarszą fundacją premonstratensów na ziemiach polskich było opactwo w Kościelnej Wsi pod Kaliszem, ale nasza wiedza na jego temat jest niestety niezwykle szczątkowa. Dzięki najnowszym ustaleniom historyków (zwłaszcza pochodzącego z Kalisza dra Gerarda Kucharskiego) wiemy jednak, że został on ufundowany najprawdopodobniej pod koniec pierwszej połowy XII wieku przez palatyna księcia Bolesława Krzywoustego - Piotra Włostowica, zwanego czasami Duninem. Opactwo to było placówką dwukonwentową (męską i żeńską), a zakonnicy i zakonnice pochodzili przypuszczalnie z niemieckiego Steinfeld lub czeskiego Strahowa. Wiemy również, że premonstratensi z Kościelnej Wsi posiadali dość bogate uposażenie, które obejmowało wieś Góra koło Konina oraz kilka osiedli podkaliskich: Kościelną Wieś (zwaną wówczas Kościołem), Russów, Krąkowo, Głogową, Krzywosądów, Kaliszewo, Piotrów i Nędzerzew, a także dwa młyny - jeden pod Kaliszem, a drugi w miejscowości Lisiec koło Konina. Znamy też imiona miejscowych opatów: Henzego, Hacona, Willeriusa, Lodowika, Raulina i Faustyna. Wiemy, że kościół nosił wezwanie św. Wawrzyńca. Został on wzniesiony z granitowych ciosów i był budowlą jednonawową z prostokątnym prezbiterium zamkniętym półkolistą apsydą.
Pobyt premonstratensów w Kościelnej Wsi nie trwał jednak długo i zakończył się w 1193 roku, kiedy to konwent żeński przeniesiony został - w ramach działań związanych z rozłączaniem opactw podwójnych - do nowej fundacji w Strzelnie, a miejscowi zakonnicy objęli w posiadanie zabudowania kościelno - klasztorne w Ołbinie pod Wrocławiem, opuszczone przez benedyktynów, których usunięto stamtąd w tymże roku w dość tajemniczych okolicznościach nie do końca wyjaśnionych do dnia dzisiejszego.

Mówiąc o premonstratensach trzeba tu jeszcze dodać, że na terenie dzisiejszej diecezji kaliskiej w Bolesławcu nad Prosną od połowy XVII wieku istniał klasztor sióstr norbertanek, który zniesiony został w 1819 roku.

Tekst Jerzy Aleksander Splitt

Galeria zdjęć

Dodaj komentarz

Pozostało znaków: 1000

Komentarze

Nikt nie dodał jeszcze komentarza.
Bądź pierwszy!