Pozostanie w relacji pozamałżeńskiej - felieton

Pozostanie w relacji pozamałżeńskiej podstawą do procesu skróconego o stwierdzenie nieważności małżeństwa

Następną okolicznością, jaką definiuje List Apostolski motu proprio Mitis Iudex Dominus Iesus z 8 grudnia 2015 roku jako podstawę skierowania sprawy o stwierdzenie nieważności małżeństwa na drogę procesu skróconego, jest pozostawanie w relacji pozamałz?en?skiej w czasie zawierania małz?en?stwa lub wkro?tce po s?lubie. Oczywiście, aby sprawa trafiła na drogę procedury skróconej, muszą być spełnione jednocześnie wstępne przesłanki procesowe, czyli zgodność stron co do tej właśnie przyczyny nieważności małżeństwa, a także oczywistość wystąpienia wskazanej przyczyny oraz możliwość szybkiego jej udowodnienia w procesie. Każda z okoliczności wymienionych w art. 14 Listu Apostolskiego, także omawiana, musi następnie prowadzić do zdefiniowania kodeksowej podstawy prawnej, aby w ogóle można skierować sprawę na drogę kanonicznego procesu o stwierdzenie nieważności małżeństwa, a tym bardziej na drogę 45-dniowego procesu skróconego.
Prawodawca kościelny wskazuje, iż podstawą do rozpoczęcia procesu kanonicznego o stwierdzenie nieważności małżeństwa może być fakt pozostawania w relacji pozamałżeńskiej wtedy, gdy małżeństwo uległo rozpadowi ,a przyczyną rozpadu była właśnie relacja kobiety z innym mężczyzną niż mąż lub mężczyzny z inną kobietą niż żona, pomimo zawarcia małżeństwa kanonicznego. Ta przyczyna obejmuje także relacje contra naturam, czyli pozostawanie w relacji pozamałżeńskiej homoseksualnej którejś ze stron. Owo pozostawanie w relacji pozamałżeńskiej dotyczy czasu zawierania samego małżeństwa, ale także wkrótce po ślubie, co jest nowością procesową. Dotychczas bowiem kanoniczna przyczyna nieważności małżeństwa musiała być wyraźnie uprzednia w stosunku do momentu zawarcia małżeństwa. Prawodawca rozszerza zatem czas wystąpienia tej przyczyny nieważności na okres „wkrótce po ślubie”.
Dlaczego pozostawanie w relacji pozamałżeńskiej w czasie zawierania małżeństwa i wkrótce potem stanowi przyczynę stwierdzenia nieważności? A będzie podstawą do procesu skróconego jeśli będzie oczywiste i możliwe do szybkiego udowodnienia. Otóż małżeństwo kanoniczne posiada dwa istotne cele i dwa istotne przymioty, bez zaistnienia których małżeństwo jest zawierane nieważnie. Istotnymi celami małżeństwa kościelnego są: dobro współmałżonka oraz dobro potomstwa (por. kan. 1055). Natomiast istotnymi przymiotami małżeństwa sakramentalnego są: nierozerwalność i jedność (por. kan. 1056). Pozostawanie w relacji pozamałżeńskiej w czasie zawierania małżeństwa oraz wkrótce po tym, jest wykluczeniem jednego z istotnych przymiotów małżeństwa sakramentalnego, a mianowicie jedności małżonków. Bowiem jedność w małżeństwie zakłada absolutną wierność duchową i cielesną małżonków oraz wyłączność względem siebie. Oznacza to, że relacje interpersonalne właściwe małżonkom muszą występować wyłącznie z zaślubionym sobie mężczyzną i poślubioną żoną. Jeśli takie relację występują z innymi osobami w czasie zawierania małżeństwa, to następuje faktyczne wykluczenie jedności małżeńskiej. A wykluczenie pozytywnym aktem woli istotnego przymiotu małżeństwa kanonicznego, jakim jest jedność i wierność, jest wadą zgody małżeńskiej i w konsekwencji stanowi o nieważnie zawartym małżeństwie (por. kan. 1101 §2).

ks. Zbigniew Cieślak