TELEFON DO REDAKCJI: 62 766 07 07
Augustyna, Ingi, Jaromira 19 Marca 2024, 09:26
Dziś 19°C
Jutro 13°C
Szukaj w serwisie

Organy z zakładu Johanna Spiegla

Organy z zakładu Johanna Spiegla

Nazwa Dobrzec pojawiła się po raz pierwszy w dokumencie pisanym już około 1200 roku. Dokument ów dotyczył benedyktyńskiego klasztoru znajdującego się w sąsiadującej z Dobrzecem Kościelnej Wsi. Wiele wskazuje na to, że nazwa wsi wzięła się od „dobrej gleby” znakomicie nadającej się zarówno pod uprawy kłosowe, jak i ogrodowo-okopowe. 

Właścicielami Dobrzeca (Wielkiego i Małego) byli książęta piastowscy potomkowie Bolesława Krzywoustego. Byli to książęta z linii syna Bolesława - Mieczysława Starego pochowanego w „starym” Kaliszu, tj. na terenie grodziska na Zawodziu. I to właśnie Przemysław II mocą specjalnego dokumentu zezwolił w Dobrzecu na osadnictwo kmieci na prawie magdeburskim. Tak też początki zorganizowanej gospodarki rolnej na terenie Dobrzeca wyznaczamy na lata owego przemysławowego nadania, tj. około 1280 roku. Kolejną informację o wsi Dobrzec Wielki znajdujemy w dokumentach z 2 października 1289 roku. Książe polski Przemysław II postanowił wówczas, aby z wyszczególnionych miast i wsi położonych w powiecie kaliskim, a także z nowych miejscowości, które zostały wówczas założone, zwracano się do Kalisza w sprawach dotyczących postępowania sądowego. Ustanowił on także w Kaliszu sąd, którego jurysdykcji podlegał Koźmin i Nowe Miasto oraz wsie: Stare Miasto, Tłokinia, Tyniec, Piwonice, Kokanin, Russów i Dobrzec. W roku 1308 książę Henryk Brodaty przekazał władzę nad wsią bezpośrednio miastu Kaliszowi. Wieś Dobrzec Wielki należała początkowo do jednej z najstarszych parafii w Polsce, pw. św. Gotarda na Rypinku. Prawdopodobnie na przełomie XII i XIII wieku nastąpiła erekcja parafii św. Michała Archanioła we wsi Dobrzec. Przyczyną było zamieranie życia wokół Rypinka w związku z upadkiem starego Kalisza na Zawodziu. W XIV wieku kościół macierzysty św. Gotarda zdegradowano do roli świątyni filialnej, wcielając ją wraz z dotacją do parafii dobrzeckiej. Parafia dobrzecka wchodziła w skład dekanatu kaliskiego i liczyła 5250 wiernych. Pierwszy kościół był drewniany. Był to obiekt jednonawowy, kryty gontem, zewnątrz obity deskami, a wewnętrzne ściany były malowane. Wielki ołtarz zwrócony był na zachód. Posiadał dwie kruchty. Większą przy głównym wejściu od wschodu, mniejszą od południa w kierunku cmentarza i plebanii. Drugi kościół wybudowano w roku 1733 na miejscu starego, za czasów proboszcza Ilmińskiego, a przebudowana dotrwała aż do czasu wymurowania obecnej świątyni. W ołtarzu głównym znajdował się obraz Najświętszej Marii Panny z Dzieciątkiem Jezus. W bocznym ołtarzu znajdował się obraz patrona parafii św. Michała, którego fundatorem był Florian Miłek. Oprócz wspomnianego kościoła na Rypinku, przez pewien czas istniała kaplica domowa w dworach, sulisławickim i piwonickim. W Sulisławicach pozwolenie na założenie takiej kaplicy i odprawianie w niej Mszy św. otrzymał w 1755 roku Walerian Węgierski, pułkownik wojsk królestwa i właściciel miejsca. W jej ołtarzu mieścił się obraz św. Marii Magdaleny. W Piwonicach założono kaplicę w 1781 roku, a jej ołtarz zdobił obraz Opieki Najświętszej Marii Panny. Obecny kościół neogotycki wymurowano w latach 1886-1887, a konsekrowano w 1906 roku. Jest w nim ołtarz główny i cztery boczne, wykonane z drewna, w stylu neogotyckim.

Dzieje dawniejszych instrumentów
Chociaż ranga świątyni była niebagatelna, trudno odszukać organów w jej dawniejszej historii. Wizytatorzy nie poruszyli takiego tematu w latach, około 1602, 1604 czy 1611 roku. W pierwszej połowie XVIII wieku w świątyni nie było organów, a ich brak potwierdzono w 1719 i 1752 roku. Dopiero najprawdopodobniej w 1757 roku, z dobrowolnych składek nabyto do kościoła wdzięczny pozytyw, wzmiankowany w aktach z 1761 do 1810 roku. W latach 1826-1857 notowano zapewne ten sam instrument, który liczył osiem głosów, a nowy siedemnastogłosowy wystawiono w 1862 roku.

Organy
Instrument zbudował około 1895 roku zakład Johanna Spiegla z Rychtala, o czym świadczy porcelanowa plakietka umieszczona na stole gry: „Szpigel, Organmistrz Rychtal na Szląsku”.
Prospekt powstał z instrumentem około 1896 roku, jest neogotycki, jednosekcyjny, pięciodzielny, trójwieżyczkowy. Część prospektowa jest nadwieszona ponad cokołem: wieża środkowa wsparta jest na trójbocznym ryzalicie, boczne spoczywają na trójkątnych ryzalitach. Pod linią prospektową znajduje się dekoracja snycerska w formie zwisów. Cokół ozdobiony jest ślepymi płycinami nawiązującymi kształtem do okien gotyckich, pojedynczymi, podwójnymi i potrójną, oddającymi podziały nadbudowy. Poniżej gzymsów we wszystkich wieżach znajdują się jednakowe kwatery z wyciętymi czteroliściami, nad nimi stoją dekoracje; na wspornikach ozdobionych żabkami znajdują się kwiatony. Na gzymsach wieżyczek, nie tylko ponad pilastrami, stoją pinakle ozdobione żabkami i kroksztynami. Między wieżyczkami znajdują się segmenty z polami piszczałkowymi zamkniętymi wycinanymi trójliśćmi, z płycinami o czteroliściach i z blankami na gzymsach. Zachowane piszczałki prospektowe wykonane są ze stopu cyny z ołowiem. Szafa organowa malowana jest w kolorze kości słoniowej i na zielono, także pozłacana. Chór muzyczny, którego dekoracja pozostaje w integralnym związku z prospektem, ozdobiony jest wyrzeźbionymi postaciami króla Dawida z harfą, św. Cecylii i muzykujących aniołów. Stół gry wbudowany jest w lewy bok szafy organowej. Ma on klawiaturę ręczną i nożną. Manuałowe klawisze diatoniczne wykładane są kością. Wyciągi rejestrowe (w liczbie siedemnastu) znajdują się w dwóch rzędach ponad klawiaturą ręczną. Nazwy głosów znajdują się na porcelankach. Wiatrownice są stożkowe, po jednej dla manuału i pedału. Traktura jest mechaniczna, poprowadzona w najprostszy sposób od bocznie usytuowanego stołu gry. Układ powietrzny obejmuje miech jednofałdowy o dwóch czerpakach ręcznych, zasilany także dmuchawą elektryczną. Zespół brzmienia składa się z sekcji manuału i pedału. Interesujące, że wstawiono czternaście głosów, a piętnasty (Violon 16), zaplanowany dla klawiatury nożnej, nie zmieścił się ponad niszą zamykającą chór – piszczałki okazały się za długie i dlatego zrezygnowano z jego instalacji. W takim kształcie sekcja manuału liczy 10 głosów, a pedału jedynie cztery.

ks. Jacek Paczkowski

Galeria zdjęć

Dodaj komentarz

Pozostało znaków: 1000

Komentarze

Nikt nie dodał jeszcze komentarza.
Bądź pierwszy!