TELEFON DO REDAKCJI: 62 766 07 07
Augustyna, Ingi, Jaromira 19 Marca 2024, 06:12
Dziś 19°C
Jutro 13°C
Szukaj w serwisie

Organy w kościele świętych Fabiana i Sebastiana (św. Rocha) w Krotoszynie

Organy w kościele świętych Fabiana i Sebastiana (św. Rocha) w Krotoszynie

Historia

Pierwszą wzmiankę o istnieniu organów w dawnym kościele szpitalnym znajdujemy w aktach wizytacyjnych kościołów krotoszyńskich z 16 grudnia 1845 roku. Otóż na wyposażeniu kościoła św. Rocha był pozytyw przeniesiony tu z kościoła farnego.
Kolejne wizytacje potwierdzają istnienie tego pozytywu. Ks. dziekan Nowakowski wspomina o nim w aktach wizytacyjnych z 1852 roku. Nic nie wiemy o losach instrumentu w kolejnych latach. Sądząc po prospekcie, na którym widnieje data 1888, możemy powiedzieć, że właśnie wtedy postawiono nowy instrument. Niestety nie wiemy kto tego dokonał. Oględziny zniszczonego dziś instrumentu niewiele pomogły w ustaleniu ewentualnego budowniczego. Na wewnętrznej stronie drzwi bocznych znajduje się naklejona kartka z nazwą miejscowości „Namyslau” (Namysłów) oraz odręczny napis wykonany w kolorze niebieskim „J.S. Krotoschin”. Trudno jednak na tej podstawie cokolwiek przypuszczać. Niewiele mówi też data 1930, umieszczona na jednej z zachowanych piszczałek. Pozostaje tylko żywić nadzieję, że ten wartościowy instrument doczeka lepszych czasów i uchyli w trakcie rekonstrukcji rąbka tajemnicy odnośnie swojej przeszłości.

Prospekt
Organy o prospekcie późnoklasycystycznym pochodzą z 1888 roku. Jest on jednosekcyjny, trójwieżyczkowy, o wieżyczkach zamkniętych półkoliście, z których środkowa jest wyższa i oddzielona od bocznych wąskimi prostokątnymi segmentami. Wieżyczki zostały zaakcentowane półkolistymi ryzalitami, wsparte na półkolistych konsolach, zwieńczone belkowaniem z półkolistymi gzymsami. Dekoracja snycerska złocona.

Opis instrumentu
Stół gry wbudowany jest w części cokołowej z prawego boku. Zawiera on jedną klawiaturę manuałową oraz klawiaturę nożną. Klawiatura manuałowa posiada skalę od C – d3 (51 klawisze) w układzie chromatycznym. Klawisze białe, diatoniczne, pokryte są kością, zaś czarne, wykonane są z hebanu. Klawiatura nożna, której klawisze ułożone są równolegle, obejmuje dwie oktawy w układzie chromatycznym. Manubria (wyciągi rejestrowe) rozmieszczone nad klawiaturą wykonane są z drewna. Napisy znajdują się na porcelanowych krążkach zamocowanych w głowicach uchwytów. Nazwy głosów mają jednolity czarny kolor i rozmieszczone są od strony prospektu: głosy manuału, dalej pedału i połączenia. Stół gry zamykany jest poziomą, łamaną pokrywą.
Instrument wyposażony jest w dwie wiatrownice klapowo-zasuwowe, oddzielne dla każdego zespołu brzmieniowego. Powietrze rozdzielane jest poszczególnym piszczałkom poprzez otwieranie klap, które wpuszczają zagęszczone powietrze do poprzecznych kanałów. Wiatrownica manuału ułożona jest na wysokości gzymsu, powyżej klawiatury. Wiatrownica pedału umieszczona jest za wiatrownicą manuału, na niższym poziomie. Wszystkie wykonane są z dębowego drewna i mają kształt prostokątnych skrzyń, o konstrukcji typowej dla większości wiatrownic stosowanych w XIX – wiecznych organach mechanicznych. Piszczałki na wiatrownicach mają układ mieszany. Pedał ułożony jest chromatycznie, natomiast manuał diatonicznie. Piszczałki w prospekcie, których obecnie brak, otrzymują powietrze za pomocą konduktów.
Traktura gry, łącząca wszystkie urządzenia sterujące układem poprzecznym wiatrownicy, składa się z dźwigni jedno i dwuramiennych, posiadających formę klawiszy, kątowników i wałków skrętnych. Pierwszym ogniwem systemu dźwigni są klawisze manuałowe i pedałowe. Kolejno, poprzez cięgła, łączą się z dalszymi elementami traktury, takimi jak kątowniki i abstrakty. Poziome ułożenie wałków skrętnych jest typowe dla instrumentów z bocznie ustawionym stołem gry. Ostatnim ogniwem systemu dźwigni są klapy tonowe, wpuszczające powietrze do kanałów tonowych.
Organy wyposażone są w jeden łącznik – pedal coppel. Połączenie dokonuje się za pośrednictwem jednoramiennych dźwigni, które znajdują się między klawiszami i połączone są z nimi prętami. Każdy klawisz posiada osobną dźwignię. W punkcie podparcia przyłączone są one do ruchomej listwy, która może być podnoszona i opuszczana. Naciskany klawisz pedału za pomocą dźwigni porusza klawiszem manuału razem z całą jego trakturą.
Traktura rejestrów steruje układem podłużnym wiatrownic. Włącza lub wyłącza rząd piszczałek określonego głosu za pomocą zasuw. Traktura ta jest związana ściśle z rozmieszczeniem poszczególnych wiatrownic wewnątrz szafy organowej oraz z umiejscowieniem stołu gry. W omawianym instrumencie wiatrownica manuału umieszczona jest na wysokości gzymsu rozdzielającego cokół od części prospektowej. Wiatrownica pedałowa umieszczona jest nad podłogą, przy tylnej ścianie szafy. Zasuwy głosów manuału znajdują się bezpośrednio za wyciągami rejestrowymi, zasuwa pedału połączona jest z wyciągiem przy pomocy cięgła i kątowników. Wyciągi rejestrowe są toczone i zaopatrzone w porcelanowe tabliczki z nazwami głosów.
Układ powietrzny to miech, który umieszczony jest we wnętrzu szafy organowej. Jest to miech z przymocowanym pod spodem podawaczem powietrza wraz z dźwignią do kalikowania. Powietrze przepływa z miecha przez kanał wychodzący z jego tylnej części. Główny kanał rozdziela się dostarczając powietrze do wiatrownic.
Dyspozycja (na podstawie zachowanych elementów organów) wskazuje, że instrument posiadał sześć głosów w manuale, jeden w pedale oraz połączenie Pedal coppel.
Dziś instrument jest nieczynny, w stanie dewastacji i ze względu na jego historyczną i muzyczną wartość wymaga renowacji oraz rekonstrukcji.

ks. Jacek Paczkowski

Galeria zdjęć

Dodaj komentarz

Pozostało znaków: 1000

Komentarze

Nikt nie dodał jeszcze komentarza.
Bądź pierwszy!