Na kaliskiej Rogatce

Za panowania Zygmunta III Wazy, Marcin Wierusz Kowalski ofiarował ojcom reformatom ziemię położoną w Kaliszu na Przedmieściu Wrocławskim. Fundator położył fundamenty pod drewniany klasztor, a szlachcianka Anna Sulmowska dodała kolejny kawałek gruntu i wzniosła niewielki drewniany kościółek. Już własnymi siłami zakonnicy postawili drewnianą chatkę. Utrzymywali się z pracy rąk i hojności mieszkańców. 

Później, za panowania Jana Kazimierza, zaczęto obok budowę kościoła murowanego. (Dawny kościół drewniany spalił się z prawie całym miastem w czasie szwedzkiego najazdu w 1655/56 roku.) Powstał kościół jednonawowy o sklepieniu beczkowym wraz z wystrojem wewnętrznym, również barokowym. Osiemnastowieczny ołtarz główny, pięć ołtarzy bocznych, ambona, konfesjonały i ławki pochodzą z warsztatu snycerza Józefa Eglauera. Prawie wszystkie obrazy w kościele malował brat reformat Bonifacy Jatkowski. Konsekracji kościoła dokonał ks. bp Bużeński 1 października 1673 roku. Od wschodu do nawy przybudowano w latach 1728-31 tzw. kaplicę żołnierską ufundowaną przez Piotra Sokolnickiego. W końcu XIX w. Józef Balukiewicz ozdobił ją polichromią. W środkowym ołtarzu kaplicy znajdował się mały obrazek Najświętszej Maryi Panny, malowany na blasze. Fundator nosił go na piersi w czasie bitwy, a liczne wgięcia na obrazie, świadczyły jak Matka Najświętsza strzegła swego wiernego czciciela. Obraz ten zaginął w czasie II wojny światowej. 

Obraz Świętej Rodziny

W głównym ołtarzu jest cudami słynący obraz Najświętszej Rodziny. Postać św. Józefa przedstawiona jest w tym samym ubraniu w jakim wg. legendy św. Opiekun ukazał się woźnicom wiozącym zboże dla franciszkanów kaliskich i skłonił ich do zawiezienia tej jałmużny reformatom, pozbawionym wówczas żywności. Interesujący jest też ołtarz św. Paschalisa de Baylon, dawnego Patrona Kalisza. Na obrazie tym Święty wg. miejscowego podania unosi się nad miastem osłaniając je od pożaru. Jest to najstarsza panorama grodu nad Prosną. 

Odbudowa kościoła

W sierpniu 1914 r.
Kalisz został niemal całkowicie zburzony przez Niemców. W gruzach legło zabytkowe śródmieście oraz Przedmieście Wrocławskie z kościołem i klasztorem reformatów. Budynki opuszczone przez zakonników były bardzo zniszczone, zarówno wskutek działań wojennych, jak i nieodpowiedniego zabezpieczenia przed deszczem w ciągu kolejnych 4 lat. Po 1914 r. zniszczonym kompleksem klasztornym opiekował się ks. kan. Karol Majewski. W marcu 1919 r. siostry ze Zgromadzenia Sióstr Najświętszej Rodziny z Nazaretu otrzymały pismo z Kurii diecezjalnej we Włocławku informujące, że wizytator apostolski w Rzeczypospolitej Achilles Ratti w imieniu Stolicy Świętej oddaje im kościół i klasztor poreformacki w Kaliszu. Staraniem zgromadzenia przy wydatnej pomocy społeczeństwa, kościół został odrestaurowany i uroczyście poświęcony 15 czerwca 1919 r.
przez Nuncjusza Apostolskiego kard. Rattiego, późniejszego papieża Piusa XI – wielkiego przyjaciela Polski. 

Dom Dziecka tzw. Gaukinderheim

W czasie II wojny światowej kościół był czynny do 6 października 1941 roku. W tym dniu został zapieczętowany przez okupantów i ograbiony z wielu sprzętów liturgicznych. Po wywiezieniu nazaretanek do obozu pracy w Bojanowie k. Leszna 19 września 1942 r. kościół zamieniono na magazyn, a w klasztorze powstał Dom Dziecka tzw. Gaukinderheim. Przebywające w nim, głównie polskie dzieci i młodzież, poddawane były surowemu reżimowi. Wychowankom nadawano niemieckie imiona, zmuszano do nauki języka niemieckiego. Przygotowywano ich do wywiezienia w głąb Rzeszy i adoptowania przez rodziny niemieckie. Od września 1942 r. do stycznia 1945 r. przez tę placówkę przewinęło się ok. 2,5 tys. dzieci. 31 maja 1979 r. na murze przykościelnym odsłonięto płaskorzeźbę upamiętniającą istnienie obozu germanizacyjnego w klasztorze. Po wyzwoleniu Kalisza w styczniu 1945 r.
nazaretanki wróciły i doprowadziły klasztor i kościół do porządku. Już 2 lutego została odprawiona pierwsza Msza św. przez ks. prałata Jankowskiego.

Erygowanie parafii Świętej Rodziny 

W 1981 r. powstała parafia pw. Świętej Rodziny. Jej pierwszym proboszczem był ks. prałat Leon Dębowski, który zbudował salę katechetyczną i plebanię. Posługę pełnił przez 9 lat, zmarł 20 sierpnia 1991 roku. Następnie proboszczem został ks. prałat Bolesław Kawczyński. Zanim przybył do naszego miasta, pełnił posługę kapłańską w parafiach: Giżyce, Opatówek i Włocławek oraz był proboszczem w Śmiłowicach. Jako proboszcz parafii Świętej Rodziny (w ciągu 20 lat) zapisał się w swej historii dbałością o wygląd kościoła. Za jego sprawą bowiem wymieniona została instalacja elektryczna, założono nowe pokrycie dachu, odnowiono polichromię w kaplicy żołnierskiej, dokończono budowę plebani, uporządkowano Ogrójec oraz otoczenie kościoła, odnowiono kilka obrazów i przeprowadzono również remont kaplicy przedpogrzebowej św. Jana Nepomucena. Ksiądz Prałat pracował także w kurii i był wykładowcą w kaliskim Seminarium Duchownym. Obecnie Księdza Prałat jako emeryt pomaga w parafii pw. św. Maksymiliana w Zduńskiej Woli. 

Od 1 lipca 2010 r. proboszczem parafii jest ks. Grzegorz Mączka, który od 2001 r. pracował w parafii św. Marcina w Jarocinie. Pełnił tam posługę m.in. w szpitalu oraz wśród osób głuchych. Był też katechetą. Najbardziej znany był z głoszenia krótkich, rzeczowych, ale i bardzo treściwych kazań. Drugim znakiem rozpoznawczym kapłana stała się jego działalność muzyczna w scholi parafialnej Canticum Gaudium, w zespole Pinokio Brothers. Zapraszam wszystkich Kaliszan i gości przybywający do Kalisza do odwiedzenia tej pięknej świątyni, która jest moim kościołem parafialnym. Do zobaczenia na szlaku wielu innych postaci, które wpisały się w dzieje tej niezwykłej świątyni.

II miejsce w Konkursie 

„Poznaj przeszłość diecezji kaliskiej” w kategorii szkół gimnazjalnych 

Przemysław Nastawski, Gimnazjum nr 4 im. Marii Dąbrowskiej w Kaliszu