Muzyka pozaliturgiczna

Oprócz śpiewu liturgicznego, który Kościół uznaje za właściwy dla czynności liturgicznych, ważnym zagadnieniem jest także muzyka pozaliturgiczna. Stanowi ona bardzo często pomoc w zapamiętywaniu pewnych prawd wiary, bądź jest ich ilustracją. Jednak, aby w sposób właściwy zrozumieć, czym jest śpiew i muzyka pozaliturgiczna, należy wpierw poznać różnicę, jaka występuje między pieśnią a piosenką. 

Wielu znawców tematu za formę pieśni kościelnej uważa tekst w języku narodowym o charakterze chrześcijańskim, o metrycznej formie i stroficznej budowie, z melodią nadającą się do śpiewania w grupie. Pieśń kościelna nie jest pieśnią artystyczną jak np. pieśni Moniuszki czy Karłowicza, ani ludową, ale otwarta jest na obydwie strony. W ostatnich latach powstało wiele zespołów, które tworzą własne utwory i opracowania. Jest to pozytywne zjawisko, ale też niesie niebezpieczeństwo zagubienia jakości powstających kompozycji. Dlatego przedstawiono pewne wymogi w odniesieniu do tekstu i melodii. Tekst musi być przystępny, ale nie prymitywny; nie może posługiwać się językiem staroświeckim, albo niezrozumiałym; tekst nie powinien być „rymowaną teologią”, choć nie może być wyłącznie „fascynującą poezją”, która zawierałaby egzaltowane, przesadnie sformułowane myśli. Odnośnie strony muzycznej powinien spełniać kryteria: sensowny związek między tekstem a melodią; ważny jest w miarę wysoki poziom artystyczny. Występuje wtedy, gdy melodia, rytm, harmonia i forma wykazują znaczne walory estetyczne. Charakter i styl powinien odpowiadać nie tylko treści utworu, ale także jego przeznaczeniu do służby Bożej. Styl pieśni powinien respektować prostotę wynikającą z ograniczonych możliwości wykonawczych śpiewającej wspólnoty liturgicznej, uwzględniać rolę melodii oraz być otwartym na nowe zdobycze muzyki i odczucia estetyczne współczesnego człowieka. Reasumując, utwór powinien spełniać wymogi artystyczne i postulaty stawiane przez Kościół.

Jeśli chodzi o piosenkę religijną, jest to pewna odmiana pieśni nabożnej, krótki utwór słowno-muzyczny, wyrażający treści religijne. Formę jej charakteryzuje prostota, chwytliwość i łatwa przyswajalność. Teksty piosenek można generalnie podzielić na biblijne i pozabiblijne. Pierwsze wykorzystują cytaty z Pisma Świętego albo parafrazują teksty biblijne. Natomiast teksty pozabiblijne odnoszą się zwykle do osób Boskich, Najświętszej Maryi Panny i świętych. Dość pokaźna liczba piosenek religijnych reprezentuje jednak treści zbyt mało wartościowe, nie zawierające głębszych myśli, a wręcz są pełne fantazji i tkliwości. Takie piosenki zawierają sentymentalne frazesy, subiektywne odczucia i nierealne oczekiwania. Wiele piosenek religijnych nawiązuje w swoim charakterze do piosenek świeckich. Ponadto należy pamiętać, że teksty piosenek winny zawierać w sobie takie wartości: religijno-poznawcze, wychowawcze i integrujące. Odpowiednia piosenka powinna być nośnikiem prawd Bożych i pomagać człowiekowi w modlitwie. Piosenki powinny uczyć życia chrześcijańskiego, tworzenia prawidłowych postaw moralnych, pogłębiać jedność i miłość braterską. Ponadto prowadzić do pełnego i radosnego zaangażowania się w wartości Ewangelii i życia chrześcijańskiego. Wiele zatem przemawia za promowaniem piosenek religijnych, które w pewien sposób „reklamują” treści religijne. To jednak nie wystarczy, aby piosenka mogła wejść do użytku liturgicznego. Muzyka liturgiczna bowiem, jak i liturgia muszą być w najwyższym stopniu święte. 

ks. Jacek Paczkowski