Kościół pw. św. Michała Archanioła w Wyszanowie

Michał i Barbara

Neoromański kościół pw. św. Michała Archanioła został wzniesiony w 1842 roku. Uwagę zwraca jego kwadratowa wieża, a we wnętrzu późnogotycka rzeźba św. Barbary z około 1510 roku oraz trzy ołtarze. Przez wieki świątynię niszczyły pożary, ostatni w 2003 roku.

Kościół w Wyszanowie, do którego zapraszamy was w naszej wędrówce po diecezjalnych świątyniach ulokowany jest w centrum wsi, która w końcu XVI wieku była w królewskiej tenucie (dzierżawiona) bolesławieckiej w powiecie wieluńskim województwa sieradzkiego. Natomiast w latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa kaliskiego. A w latach 1295–1305, w księdze Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis (Księga uposażeń biskupstwa wrocławskiego) spisanej za czasów biskupa Henryka z Wierzbna, miejscowość wymieniona jest w zlatynizowanej formie, w postaci: „villa Wyschowo”. Dzisiaj wieś leży w województwie łódzkim, w powiecie wieruszowskim, w gminie Wieruszów, nad Prosną.

Z fundacji króla
Jadąc do kościoła, nie sposób nie zauważyć po drodze licznych bocianich gniazd. Przy samym kościele także na wysokim słupie zagościła rodzina boćków. Ksiądz Proboszcz zdradził, że gniazdo było monitorowane i wszyscy mogli widzieć, co się w nim dzieje. Ale skupmy się na kościele. Historia parafii w Wyszanowie sięga XIII w. Pierwszy kościół stał tutaj najprawdopodobniej już w 1240 roku, choć wzmianka w przekazach pisemnych o istnieniu świątyni w Wyszanowie datowana jest na 1422 roku. W tymże roku powstał kolejny drewniany kościół, który został konsekrowany w 1482 roku. Kolatorem świątyni był król. Ta świątynia również spłonęła w 1702 roku, a na jej miejscu zbudowano kolejną 13 lat później. W 1715 roku i ten uległ zniszczeniu „ze starości” i został rozebrany w 1839 roku.

Z funduszy państwowych
Kolejną świątynię wzniesiono już w 1841 roku z funduszy państwowych, a jej konsekracja, pod wezwaniem św. Michała Archanioła, miała miejsce 3 lutego 1842 roku. Zachowała się ona do dnia dzisiejszego. Kościół został wzniesiony w stylu neoromańskim. Ta XIX-wieczna budowla jest murowana i jednonawowa. W bryle świątyni dominuje kwadratowa wieża, dostawiona od zachodniej strony. Czterokondygnacyjna budowla jest zwieńczona blaszanym, ostrosłupowym daszkiem, zakończonym kulą z krzyżem. Wieża uległa zniszczeniu na skutek uszkodzenia konstrukcji więźby dachowej. W 1957 roku przeprowadzono remont, połączony z podniesieniem jej wysokości o 11 metrów. Dach nad nawą posiada formę dwuspadową i pokryty jest blachą.
Wnętrze świątyni jest przestrzenne, do prostokątnej nawy przylega niższe i węższe od niej prezbiterium, zamknięte ścianą prostą, z zakrystią od północy. W latach 50. XX wieku i na początku lat 60. tegoż stulecia przeprowadzono liczne prace remontowe, po których ponownej konsekracji świątyni, pod dawnym wezwaniem 31 maja 1964 roku, dokonał metropolita poznański, abp Antoni Baraniak.

Ocalałe ołtarze
W kościele znajdują się obecnie trzy ołtarze. Ale jak wynika z akt wizytacji kanonicznej przeprowadzonej w 1635 roku znajdowały się w niej kiedyś cztery altarie: św. Michała, św. Barbary, św. Anny i Najświętszej Maryi Panny. W latach 1651- 1652 kościół posiadał też ołtarz św. Bartłomieja a w 1670 roku miał również ołtarz św. Fabiana i św. Sebastiana. Obecnie w późnobarokowym ołtarzu głównym, z rzeźbami świętych i aniołów, umieszczony jest między parami kolumn obraz Serca Jezusowego, który datuje się na  drugą połowę XIX w., a w zwieńczeniu widzimy wyobrażenie patrona świątyni i parafii św. Michała Archanioła. Po obu stronach ołtarza głównego znajdują się także dwa późnobarokowe ołtarze boczne, starsze od głównego, gdyż pochodzą z drugiej połowy XVIII wieku. I tak po prawej stronie ściany tęczy, jest ołtarz z wizerunkiem Matki Boskiej Nieustającej Pomocy. Po bokach stoją figury Jezusa Chrystusa i św. Józefa z Dzieciątkiem. Przy ołtarzu ustawiona jest późnobarokowa, drewniana chrzcielnica ze sceną chrztu Jezusa w Jordanie. Po drugiej stronie znajduje się ołtarz z późnogotycką figurą św. Barbary. Datuje się ją na około 1510 rok. W ikonografii św. Barbara przedstawiana jest w długiej tunice i w płaszczu, z koroną na głowie, niekiedy w czepku. W ręku trzyma kielich i hostię (symbol Eucharystii). Według legendy tuż przed śmiercią anioł przyniósł jej Komunię Świętą. Czasami ukazywana jest z wieżą, w której była więziona (wieża ma zwykle trzy okienka, które miały przypominać Barbarze prawdę o Trójcy Świętej), oraz z mieczem, od którego zginęła. W taki właśnie sposób przedstawiona jest w kościele w Wyszanowie.
Starsze elementy wyposażenia świątyni pochodzą z nieistniejącego już drewnianego kościoła z 1715 roku. W jej wnętrzu, w tylnej jej części, ulokowana jest empora muzyczna z prospektem organowym, datowanym na II połowę XVIII wieku, której skrzydła zachodzą częściowo na ściany boczne.

W objęciach ognia
W nocy z 3 na 4 stycznia 2003 roku miał miejsce kolejny pożar świątyni. Tym razem ogień zniszczył doszczętnie zakrystię i część dachu nad prezbiterium. Poczynił poważne szkody w kościele. Po tym wydarzeniu wybudowano nową, powiększoną zakrystię, w prezbiterium i nawie wymieniono tynki. Wybudowano nowoczesnej konstrukcji żelbetonowy balkon chóru, dokonano konserwacji organów. Poddano gruntownej konserwacji trzy ołtarze i obrazy stacji Drogi krzyżowej. W całym kościele wykonano nowe posadzki. 

Śladami pamięci
W kruchcie kościoła znajdują się pamiątkowe tablice, z których jedna poświęcona jest parafianom poległym w latach 1914−1916. We wsi natomiast, w miejscu egzekucji mieszkańców wsi Wyszanów, Mikorzyn i Torzeniec dokonanej przez żołnierzy Wehrmachtu we wrześniu 1939 roku, stoi pomnik według projektu A. Nowaczyka z 1971 roku. Historia tej zbrodni mówi, że podczas inwazji Niemiec na Polskę w roku 1939, żołnierze niemieccy z 3. kompanii zmotoryzowanej 10. batalionu saperów z Ingolstadt dokonali mordu na ludności cywilnej. 2 września tegoż roku, przechodząc przez wieś, wpadli w panikę, myśląc, że wpadli pod ostrzał polskich cywili. Zaczęli więc ostrzeliwać siebie nawzajem. Mieszkańców wypędzili z domów, które następnie podpalali. 21 osób, w tym dzieci, uciekając przed oprawcami schroniło się w piwnicy domu rodziny Szyszków. Niemcy jednak odnaleźli ich kryjówkę i wrzucili do piwnicy granaty ręczne. Ponadto kilku mieszkańców wsi zostało zastrzelonych. Łącznie od kul, płomieni i wrzucanych do piwnic granatów zginęły 22 osoby. Niemcy spalili 27 gospodarstw, w tym 12 całkowicie, a 15 częściowo. Natomiast dzień wcześniej wywieźli w głąb Rzeszy wszystkich zdolnych do noszenia broni mężczyzn z Wyszanowa. 
Na cmentarzu oprócz murowanej, neogotyckiej kaplicy z 1. połowy XX wieku odnaleźć można XIX-wieczne grobowce Sczanieckich (właścicieli Lubczyny), Oświęcimskich (właścicieli Jutrkowa) oraz miejscowego proboszcza ks. Jana Nepomucena Pągowskiego zmarłego w 1908 roku.
Znajdują się tu również mogiły powstańców wielkopolskich oraz żołnierzy Wojska Pomorskiego i zbiorowe mogiły mieszkańców Wyszanowa oraz Torzeńca zamordowanych w czasie II wojny światowej  we wrześniu 1939 roku.

Tekst i zdjęcia Arleta Wencwel