Mendelssohn ? po Bachu największy mistrz fugi

Mendelssohn był perfekcjonistą, niemal nadmiernie wyrafinowany i powściągliwy, prawie klasyczny w czystości i jasności swoich muzycznych konstrukcji. Sibelius mógł więc twierdzić, że „po Bachu jest największym mistrzem fugi”. Wiktoriańscy pisarze i krytycy muzyczni uwielbiali jego oratoria, jego melodyjną muzykę sakralną, szczególnie Skrzydlatą gołębicę i cykl Pieśni bez słów.

Feliks Mendelssohn urodził się 3 lutego 1809 roku w Hamburgu, w rodzinie żydowskiej jako drugie z czworga dzieci. Kiedy dzieci były małe, rodzice przyjęli religię chrześcijańską, gdyż wyznawcy judaizmu byli wówczas w Niemczech prześladowani. Mendelssohnowie byli ludźmi bardzo religijnymi i swoje dzieci wychowali w duchu nowej wiary. Wiedzieli, jak ważna jest religia w życiu człowieka i jak od niej zależy jego wartość oraz wiele cech charakterologicznych, duchowych i etycznych.

Feliks i o trzy lata młodsza Fanny, byli cudownymi dziećmi. Zanim skończył dziewięć lat, grał na fortepianie podczas koncertu, mając jedenaście lat, skomponował epicki poemat w trzech pieśniach, a jako siedemnastolatek stworzył takie dzieła, jak Oktet smyczkowy i uwertura do Snu nocy letniej. W 1824 roku, w dniu urodzin Feliksa, po pierwszej orkiestrowej próbie jego opery Wujek z Bostonu, czyli dwaj kuzyni Zelter (jego nauczyciel teorii muzyki i kompozycji, powiernik Goethego) obwieścił: „Od dzisiaj nie jesteś już czeladnikiem, ale pełnoprawnym członkiem bractwa muzyków. Ogłaszam twoją niezależność w imieniu Mozarta, Haydna i ojczulka Bacha”.

Feliks i Fanny bardzo się kochali i w różnych okresach korespondowali ze sobą niemal codziennie. Możliwe, że Feliks nigdy nie kochał innej kobiety, nawet swojej żony, tak bardzo, jak Fanny. Choć rok 1837 przyniósł uczuciową rewolucję w jego życiu – zakochał się w młodej Cecylii Jeanrenaud, córce pastora. Wybranka serca była, co podkreślano, uderzająco piękna. Cecylia była osobą, jakiej potrzebował: pełna spokoju, łagodna i kojąca, w której mógł znaleźć pocieszenie i podporę. Fanny tak pisała o Cecylii do swoich przyjaciół: „Jest miła, dziecinna, świeża i bystra. Feliks miał szczęście, bo ona go uwielbia, ale nie psuje, a gdy jest w ponurym nastroju, zachowuje równowagę ducha, co z czasem może go wyleczyć z napadów gniewu”. 

Czas twórczości Mendelssohna był krótki, bo krótkie było jego życie. Swój najwcześniej datowany utwór napisał mając 11 lat. Dlatego wczesny okres twórczości Mendelssohna i jego geniusz muzyczny każą go porównać z Mozartem. W Mozarcie widziano w młodości raczej cudownego wirtuoza, natomiast w Mendelssohnie dobrego kompozytora. Jak każdy wielki artysta Feliks wiele podróżował, i to nie tylko w celach koncertowych. Lubił zwiedzać świat, poznawać piękno natury i ludzi sztuki. W czasie swoich podróży odwiedził nie tylko wiele miast Niemiec, Austrii i Szwajcarii, ale także Anglię z pałacem Buckingham i Italię z Watykanem. To właśnie w Londynie, po wykonaniu jego oratorium Eliasz, obecny na tym koncercie książę Albert napisał: „Wspaniałemu artyście, który wśród pogańskiego uwielbienia dla poniżonej sztuki potrafił dzięki swojemu geniuszowi – wiernie niczym Eliasz – zachować uwielbienie dla prawdziwej sztuki…”

25 października 1847 roku Feliks napisał do swojego brata, Pawła: „Bogu dzięki, z dnia na dzień czuję się lepiej i wracam do sił”. Jednak trzy dni później doznał udaru, a 3 listopada miał kolejny. Umierał w otoczeniu żony Cecylii i brata Pawła, którzy na zmianę czuwali przy łóżku. Gdy Cecylia zapytała go, jak się czuje, odparł: „Jestem zmęczony… bardzo zmęczony”. W nocy z 4 na 5 listopada zmarł na wylew krwi do mózgu. Miał trzydzieści osiem lat.

ks. Jacek Paczkowski