Kościół Norwegii - Luterański twór w niebycie

Kościół Norwegii - Luterański twór w niebycie

Kościół w Norwegii, który przyjął dziedzictwo reformacji, wyrósł na fundamencie wiary katolickiej.
Obecnie odchodzi od swoich chrześcijańskich korzeni. Laicyzacja w tym nordyckim kraju nabiera tempa.

W Norwegii przestaje się wierzyć w Boga. Kościoły i zbory pustoszeją. Do głosu dochodzą muzułmanie, których z roku na rok tu przybywa. Zjawisko to można nazwać „pełzającą islamizacją”. Sytuacja nie odbiega od tej w Europie Zachodniej przesiąkniętej cywilizacją śmierci, gdzie ateizm staje się „religią” mas. Ci, którzy wierzą, nie praktykują swej wiary. Wyjątek stanowią katoliccy imigranci. Norwegia pod względem odsetka ludzi niewierzących może konkurować z takim ateistycznym krajem jak Czechy. Czy wkrótce na ulicach Oslo czy Bergen, jak miało to miejsce w Londynie, pojawią się autobusy obklejone sloganem: „Prawdopodobnie Boga nie ma”?

W imię Boga w Trójcy Jedynego
Wiara chrześcijańska dotarła do Norwegii w IX wieku. Zachodnią część tej krainy zewangelizowali misjonarze z Wysp Brytyjskich, a wschodnią, za pośrednictwem Danii, głosiciele Słowa Bożego z Niemiec i Fryzji. Misjonarzami byli mnisi, Wikingowie, którzy nawrócili się na chrześcijaństwo poza granicami swojego kraju. Wypłynęli na podbój zachodniego świata, tymczasem to oni zostali zdobyci przez Chrystusa. Norwescy monarchowie także odegrali ważną rolę w chrystianizacji tych terenów (interesy polityczne były zbieżne z duchowymi). Jednym z nich był król Olaf II Haraldsson z legendarnej dynastii Ynglingów, żyjący w tej samej epoce dziejowej co św. Wojciech. Nie można mówić o historii Norwegii i o Kościele średniowiecznej Europy bez odniesienia do tejże postaci, którą katolicy czczą jako świętą. Olaf po raz pierwszy z chrześcijaństwem zetknął się w Anglii podczas jednej ze swoich wypraw. Chrzest w imię Boga w Trójcy Jedynego przyjął natomiast w Normandii, w Rouen. Cztery wieki później męczeńską śmierć przez spalenie na stosie w tym oto mieście poniesie Joanna d’Arc, dziś czczona jako święta patronka Francji. Dzięki normańskiemu księciu Ryszardowi II Dobremu Olaf bliżej zapoznał się z wiarą chrześcijańską. Ryszard II prowadził pokojową politykę zagraniczną i wewnętrzną. Dokonał m.in. reformy klasztorów. Wzorem chrześcijańskiego władcy stał się dla niego jednak Karol Wielki, który zawdzięczał swój przydomek nie tylko swoim dokonaniom, ale i imponującej, jak na owe czasy, posturze.

Prawo św. Olafa
Olaf II Haraldsson formalnie ustanowił chrześcijaństwo na ziemiach dzisiejszej Norwegii, które wówczas na tym obszarze geograficznym już było znane. Zarzuca się mu, że uczynił to za pomocą miecza. Jego przeciwnikom nie podobała się nowa religia, której zasady „zrewolucjonizowały” dotychczasowe „myślenie etyczne”. Nordyckie bóstwa, jak np. Tyr (bóg wojny, prawa i sprawiedliwości), Thor (bóstwo burzy i piorunów, bóg sił witalnych) czy Odyn (bóg wojny i wojowników, bóstwo mądrości i poezji), zostały wyparte i w ich miejsce zaczęto chwalić imię Boga w Trójcy Jedynego. Zakazano składania czci bożkom wikińskiego panteonu i całopalnych ofiar. Pod norweskim niebem wyrosły katedry będące odbiciem Bożego majestatu. Walkę o władzę i Chrystusowe dusze bogobojny władca przypłacił życiem. Olaf poniósł śmierć z rąk Duńczyków i wewnętrznych oponentów w bitwie pod Stiklestad (nieopodal dzisiejszego Trondheim) 29 lipca 1030 roku. Umierał z Chrystusem w sercu i na ustach. Niewątpliwie Norwegowie zawdzięczają mu zjednoczenie „narodu” w wierze chrześcijańskiej i wyparcie dawnych wierzeń i zwyczajów pogańskich. W Moster w roku 1024 ogłoszono tzw. Prawo św. Olafa podkreślające chrześcijański charakter norweskiego kraju. To postępowe jak na owe czasy prawo zabraniało m.in. wielożeństwa i zabijania niepełnosprawnych niemowląt.

Patron Norwegii
Nadprzyrodzone wydarzenia związane z męczeńską śmiercią króla Olafa doprowadziły do ogłoszenia go świętym. Jego ciało pierwotnie zostało pochowane na błotnistym brzegu rzeki Nid. Pielgrzymujący do grobu tegoż władcy doznawali szeregu łask. Odnotowano również cud powrotu do zdrowia. Już wówczas kult króla, który „ochrzcił” Norwegię, zaczął się rozpowszechniać. Dla ocalenia pamięci świątobliwego monarchy wzniesiono katedrę w Nidaros, w dzisiejszym Trondheim. W średniowieczu zmierzali do niej pątnicy z całej północnej Europy. Czcił go Kościół na Wschodzie i Zachodzie. Powstające świątynie obierały go za patrona. Powstało wiele ikon z jego wizerunkiem. W okresie reformacji legenda o sławiącym Boga królu przygasła. Dziś rodzi się na nowo… Tę perłę gotyku w Nidaros, wzorowaną na angielskiej katedrze w Canterbury, ukończono w 1152 roku. Ta największa w całej Skandynawii świątynia od stuleci jest miejscem pochówku Olafa II. Niestety srebrna trumna z jego szczątkami nie zachowała się do naszych czasów, ponieważ w 1537 roku, tj. kiedy w kraju zagościła religia protestancka, wywieziono ją do Danii i przetopiono na monety. Szczątki króla ostały się i w stanie nienaruszonym miały spocząć w podziemiach katedry Nidarosdom, która jest nie tylko miejscem pochówku rodzin królewskich, ale również koronacji władców Norwegii. Obecnie św. Olaf postrzegany jest jako symbol narodowy. Dodajmy, że pierwsze norweskie arcybiskupstwo zostało założone w 1153 roku w Nidaros przez legata papieskiego kard. Nicholasa Breakspeare’a, krótko przed jego wyborem na papieża Hadriana IV. Pod koniec XII wieku chrześcijaństwo było już ugruntowane w Norwegii. Ten stan rzeczy trwał do 1537 roku, kiedy reformacja stała się faktem i wiarę katolicką zastąpiono luterańską. Sześćset lat katolicyzmu poszło w zapomnienie.

Reformacja
Reformacja dotarła do Norwegii głównie jako rezultat konwersji Chrystiana III Oldenburskiego, ówcześnie panującego na tych ziemiach. Warto podkreślić, że przedstawicielem tejże dynastii jest książę Filip Mountbatten, małżonek królowej Elżbiety II. Chrystian podążył drogą książąt północno-niemieckich. W 1537 roku ustanowił luteranizm oficjalną religią państwową. W tym dziejowym czasie idee reformacji przyjęły się w norweskim społeczeństwie w niewielkim procencie. Musiały minąć dwie dekady. Decyzja króla o wprowadzeniu nowej wiary w miejsce katolicyzmu opierała się na politycznych i osobistych podstawach. Nadrzędnym powodem była potrzeba wzmocnienia już istniejącego związku między Danią i Norwegią. Dania wówczas była krajem protestanckim. Opowiadający się za niepodległością Norwegii arcybiskup Nidaros Olaf Engelbrektsson w kwietniu 1537 roku uciekł z kraju. Osławiona ucieczka stała się punktem zwrotnym w historii Kościoła tego kraju. Z trzech pozostałych biskupów norweskich dwóch zostało uwięzionych, a trzeci z nich zdecydował się zostać luterańskim superintendentem. Większość kapłanów stopniowo dostosowała się do nowej sytuacji, spełniając swoje obowiązki duszpasterskie zgodnie z nowym rytuałem i doktryną. Klasztory i zgromadzenia zostały rozwiązane. Poza kilkoma przypadkami przemocy, gdy jednostki odmówiły porzucenia dotychczasowej religii, przejście z wiary katolickiej na luterańską odbyło się pokojowo. Prostsza liturgia, głoszenie Słowa Bożego w języku ojczystym (w dużym stopniu w języku duńskim), śpiew hymnów były cechami charakterystycznymi nowej konfesji. Dawne symbole religijne i zwyczaje rzymskokatolickie zostały zabronione. Do 1600 roku luteranizm formalnie usankcjonowano. Nowo powstały Kościół protestancki przejął strukturę kościelną całego kraju. W XVII wieku wyznanie to rozpowszechniło się w całej Norwegii. W niektórych regionach, aż do XIX wieku, ludzie nadal byli wierni Kościołowi rzymskokatolickiemu. Luteranizm w 2012 roku przestał być oficjalną religią państwową w Norwegii. Nastąpił rozdział Kościoła od państwa, przynosząc tym samym równość praw wszystkich wyznań w tym kraju. Kościół państwowy przeszedł do niebytu.

Tekst i zdjęcia Justyna Majewska-Michy