TELEFON DO REDAKCJI: 62 766 07 07
Augustyna, Ingi, Jaromira 28 Marca 2024, 15:04
Dziś 19°C
Jutro 13°C
Szukaj w serwisie

Konstytucje II Rzeczypospolitej (1)

Konstytucje II Rzeczypospolitej (1)

W okresie II Rzeczypospolitej Polskiej (1918-1939), w relacjach państwo – Kościół w Polsce, podstawowymi regulacjami prawnymi były: Konkordat z 1925 roku oraz Konstytucja marcowa i kwietniowa. Pierwszy z tych dokumentów, tj. Konkordat, omówiliśmy w poprzednim felietonie. Stąd teraz przybliżymy obydwie Konstytucje okresu międzywojennego, które wraz z Konkordatem i innymi aktami prawnymi niższej rangi, regulowały relacje państwo – Kościół w II Rzeczpospolitej Polskiej.
Konstytucja RP z 17 marca 1921 roku, zwana marcową ze względu na miesiąc jej uchwalenia, została przyjęta przez Sejm Ustawodawczy RP większością głosów. Konstytucja ta składała się ze 126 artykułów podzielonych na siedem rozdziałów. Rozpoczynała się od tzw. Preambuły połączonej z tzw. Invocatio Dei, czyli uroczystego wstępu wraz z odniesieniem się do Pana Boga: „W imię Boga Wszechmogącego! My, Naród Polski, dziękując Opatrzności za wyzwolenie nas z półtorawiekowej niewoli, wspominając z wdzięcznością męstwo i wytrwałość ofiarnej walki pokoleń, które najlepsze wysiłki swoje sprawie niepodległości bez przerwy poświęcały…”. Ustawa zasadnicza stwierdzała, że państwo polskie jest Rzeczpospolitą, czyli republiką, w której władza zwierzchnia należy do narodu, rozumianego jako ogół obywateli. Struktura państwa oparta została na trójpodziale władzy: ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej.
Organami władzy ustawodawczej był dwie izby parlamentarne: Sejm oraz Senat. Sejm według Konstytucji posiadał pozycję głównego organu państwa, mającego pełnię władzy ustawodawczej i kontrolę nad podporządkowaną mu Radą Ministrów; zdecydowanie mniejsze uprawnienia posiadał Senat. Sejm składał się z 444 posłów, a Senat ze 111 senatorów, ich kadencje trwały pięć lat. Wybierani byli w wyborach powszechnych, równych, tajnych, bezpośrednich i proporcjonalnych. Czynne prawo wyborcze w wyborach do Sejmu miały osoby, które ukończyły 21 lat, a do Senatu 30 lat. Bierne prawo wyborcze do Sejmu posiadały natomiast osoby powyżej 25 roku życia, a do Senatu powyżej 40 roku życia. Posłowie i senatorowie posiadali immunitet parlamentarny, zwalniający ich od odpowiedzialności karnej z tytułu sprawowania mandatu. Na czele władzy wykonawczej stał Prezydent RP, wybierany na siedmioletnią kadencję przez Zgromadzenie Narodowe, które stanowiły połączone izby Sejmu i Senatu. Reprezentował on państwo w stosunkach międzynarodowych, powoływał i odwoływał premiera, a na jego wniosek poszczególnych ministrów. Ponadto zwoływał, zamykał i odraczał sesje Sejmu i Senatu. Prezydent RP posiadał prawo rozwiązania Sejmu po uzyskaniu zgody Senatu. W czasie pokoju był najwyższym zwierzchnikiem sił zbrojnych. W przypadku natomiast wojny musiał mianować wodza naczelnego na wniosek Rady Ministrów, przedstawiony przez ministra spraw wojskowych. Prezydent nie posiadał inicjatywy ustawodawczej, ani prawa weta wobec uchwalanych ustaw. Wszystkie jego akty rządowe wymagały kontrasygnaty premiera i odpowiedniego ministra. Do władzy prezydenta należało mianowanie sędziów i stosowanie prawa łaski. Obok prezydenta władzę wykonawczą sprawował rząd wraz z premierem, który określał najważniejsze zadania polityki wewnętrznej i zagranicznej. Uchwalona w marcu 1921 roku Konstytucja gwarantowała obywatelom ochronę życia, wolności i mienia, bez różnicy pochodzenia, narodowości, języka, rasy lub religii. Zapewniała wolność słowa, prasy oraz swobodę zawiązywania związków i stowarzyszeń. A o wolności sumienia i wyznania tak stanowiła: „żaden obywatel nie może być z powodu swego wyznania i przekonań religijnych ograniczony w prawach przysługujących innym obywatelom”. Każdy miał prawo „zachowania swej narodowości i pielęgnowania swej mowy i właściwości narodowych”. Ponadto Konstytucja marcowa stwierdzała, że „wszyscy obywatele są równi wobec prawa”, a „Rzeczpospolita Polska nie uznaje przywilejów rodowych ani stanowych, jak również żadnych herbów, tytułów rodowych i innych, z wyjątkiem naukowych, urzędowych i zawodowych”. Zgodnie z przyjętymi zapisami konstytucyjnymi Kościół rzymskokatolicki miał się rządzić własnymi prawami, a jego stosunek wobec państwa miał zostać określony na podstawie  osobnej umowy ze Stolicą Apostolską, co stało się 4 lata później przez podpisanie w 1925 roku Konkordatu, ale prace nad nim rozpoczęto tuż po uchwaleniu Konstytucji marcowej, która stwierdzała: „wyznanie rzymskokatolickie, będące religią przeważającej większości narodu, zajmuje w państwie naczelne stanowisko wśród równouprawnionych wyznań”. Dzień uchwalenia Konstytucji miał odświętny charakter. Na udekorowanych ulicach Warszawy zgromadziły się tłumy mieszkańców, a naczelnik państwa Józef Piłsudski, marszałek Sejmu i Senatu wspólnie z posłami i członkami rządu udali się na nabożeństwo do katedry pw. św. Jana. 2 sierpnia 1926 roku, po zamachu majowym, Sejm uchwalił „Ustawę zmieniającą i uzupełniającą Konstytucję Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 17 marca 1921 r.”, czyli tzw. nowelę sierpniową, która wzmacniała władzę wykonawczą wobec parlamentu. Natomiast 23 kwietnia 1935 roku na Zamku Królewskim w Warszawie prezydent RP Ignacy Mościcki podpisał tzw. Konstytucję kwietniową, która zastępowała Konstytucję marcową z 1921 roku. Przyznawała ona prezydentowi RP nadrzędną pozycję wobec innych organów państwa, czyniąc go odpowiedzialnym za jego losy wobec Boga i historii oraz nie zawierała tzw. Invocatio Dei w Preambule.

ks. Zbigniew Cieślak

Galeria zdjęć

Dodaj komentarz

Pozostało znaków: 1000

Komentarze

Nikt nie dodał jeszcze komentarza.
Bądź pierwszy!