TELEFON DO REDAKCJI: 62 766 07 07
Augustyna, Ingi, Jaromira 19 Marca 2024, 12:21
Dziś 19°C
Jutro 13°C
Szukaj w serwisie

Kompani i towarzysze Jezusa

30.11.18

Kompani i towarzysze Jezusa

Do zakonów, które na trwałe wpisały się w dzieje terenu obejmującego swym zasięgiem diecezję kaliską należy też Towarzystwo Jezusowe. I chociaż jezuici dzisiaj także są obecni w naszej diecezji, to jednak fakt kasaty tego zakonu w 1773 roku spowodował, że znaleźli się w cyklu artykułów poświęconych wspólnotom zakonnym działającym niegdyś na szeroko rozumianej ziemi kaliskiej.

Termin „jezuita/jezuici” po raz pierwszy użyty został w 1544 roku i początkowo był dosadnym określeniem osób świętoszkowatych, o bardzo powierzchownej religijności. Jednak nieco później zmienił on swoje pierwotne znaczenie i na trwałe przylgnął do członków Towarzystwa Jezusowego (Societas Jesu), założonego przez Ignacego Loyolę w 1539 roku, którzy podjęli się trudu podnoszenia duchowości osób wierzących, i do dzisiaj używają go jako nieformalnej nazwy swego zakonu.
Założyciel tej zakonnej wspólnoty urodził się w 1491 roku. Pochodził z wielodzietnej, zamożnej rodziny posiadającej dobra ziemskie w południowej części Królestwa Nawarry (na pograniczu hiszpańsko-francuskim), która w 1512 roku przyłączona została – ale z zachowaniem pewnej suwerenności – do Królestwa Kastylii.
W młodości przyszły święty był paziem na dworze podskarbiego Kastylii, a w 1517 roku rozpoczął służbę wojskową w gwardii przybocznej wicekróla Nawarry. Fascynowała go wówczas wojna i dworska sława. Brał udział w różnych pojedynkach i bitwach toczonych z Francuzami. Podczas jednej z nich – w 1521 roku – został ciężko ranny i od tego czasu kulał na jedną nogę. Podczas przedłużającej się rekonwalescencji czytał – z powodu braku innej lektury – książkę „Vita Christi”, napisaną w 2. połowie XIV wieku przez kartuza Ludolfa z Saksonii, której treść zapoczątkowała proces jego nawrócenia, a później miała inspirujący wpływ na napisane przez niego „Ćwiczenia duchowe”. Miał wtedy też wizję Matki Bożej z Dzieciątkiem, która „napełniła go słodyczą i obrzydzeniem do grzechów” i odmieniła jego dotychczasowe życie, bowiem postanowił zrezygnować z kariery wojskowej i udać się do Ziemi Świętej, by nawracać pogan. Jednak przed wyjazdem rozdał ubogim wszystko co posiadał i w 1522 roku w zgrzebnej, pokutnej sukni spędził kilkanaście miesięcy w jaskini w pobliżu miasta Manresa, gdzie oddawał się modlitwie, ascezie i kontemplacji, a także udzielał duchowych porad licznym osobom, które się do niego zwracały. Wyniesione z tamtego czasu doświadczenie poszukiwania dróg umacniania duchowości i podejmowania różnych praktyk religijnych, wykorzystał później przy pisaniu wspomnianych już „Ćwiczeń duchowych”.
Do Ziemi Świętej – z zamiarem zostania męczennikiem – wyruszył w 1523 roku, ale na polecenie franciszkanów, którzy byli na jej terenie oficjalnymi przedstawicielami Kościoła katolickiego, szybko powrócił do Hiszpanii, do której dotarł wiosną 1524 roku. Rozpoczął wtedy – w wieku 31 lat – swoją edukację. Podstawy nauki zdobył w szkole w Barcelonie, a następnie studiował filozofię (w latach 1526-1527) na uniwersytetach w Alkali i Salamance. Jednocześnie zajmował się ulicznym kaznodziejstwem, ale ponieważ podczas jego kazań niektóre kobiety wpadały w trans i konwulsje, zainteresowała się nim inkwizycja i z tego powodu dwukrotnie przebywał w więzieniu. W 1528 roku wyjechał do Francji na dalsze studia na Sorbonie, które ukończył sześć lat później. Podczas pobytu w Paryżu nadal był bacznie obserwowany przez inkwizytorów i raz skazany przez nich na publiczne biczowanie. Pod koniec studiów, aby zapobiec dalszym podejrzeniom kierowanym pod jego adresem, sam wystąpił do inkwizytora Paryża z prośbą o proces, który oczyścił go z wszelkich zarzutów. W sierpniu 1534 roku zaczął formować przyszłe Towarzystwo Jezusowe i wraz z grupą przyjaciół złożył, w podparyskim kościele św. Piotra na wzgórzu Montmartre, śluby posłuszeństwa, ubóstwa i czystości oraz podjął zobowiązanie udania się – po święceniach kapłańskich – do Palestyny, w celu nawracania muzułmanów, a gdyby to było niemożliwe oddania się do dyspozycji papieżowi. W czerwcu 1537 roku przyjęli oni w Wenecji święcenia kapłańskie, ale ich wyjazd do Ziemi Świętej – z uwagi na toczącą się wówczas wojnę Wenecji z Turcją – okazał się niemożliwy. Rozpoczęli więc działalność duszpasterską w Republice Weneckiej jako organizujące się stowarzyszenie księży, określających się nieformalnie mianem „Kompanów Jezusowych”. Nieco później podjęli jednak decyzję przyjęcia dla swojej wspólnoty formy regularnego zgromadzenia zakonnego, nazwanego Towarzystwem Jezusowym, i z opracowaną przez Ignacego regułą (Formula Instituti) udali się jesienią 1539 roku do papieża Pawła III., który po zapoznaniu się z jej treścią stwierdził, że: Digitus Dei est hic („Palec Boży jest tutaj”) i bez wahania zatwierdził ją ustnie, co potwierdził oficjalnie bullą Regimini militantis Ecclesiae („O Kościele walczącym”), wydaną 27 września 1540 roku. Dziesięć lat później reguła ta została częściowo zmieniona i rozszerzona, a następnie zatwierdzona przez Juliusza III bullą Exposcit debitum, a jej ostateczne przyjęcie nastąpiło w 1554 roku, dwa lata przed śmiercią założyciela zakonu.
Towarzystwo Jezusowe, którego pierwszym przełożonym, zwanym generałem, został Ignacy Loyola (w 1541 r.), było zhierarchizowaną wspólnotą zakonną podporządkowaną papieżowi i wobec niego w pełni dyspozycyjną, nastawioną na realizację zadań najpotrzebniejszych Kościołowi w danej chwili i związku z tym nie posiadającą sztywnego zakresu, ani reguł działania. Jego członkowie zobowiązani byli do cyklicznych „ćwiczeń” modlitewno-medytacyjnych stanowiących rodzaj duchowego zjednoczenia z Chrystusem w Jego męce i zmartwychwstaniu oraz stałego podnoszenia poziomu wykształcenia, co ułatwiało im Kolegium Rzymskie (Gregorianum), pierwsza szkoła jezuicka założona przez Ignacego Loyolę w 1551 roku. Pierwsze śluby zakonne – czystości, ubóstwa i posłuszeństwa – składali oni na koniec dwuletniego nowicjatu. Były to tzw. śluby proste, ale od razu wieczyste. Później, po święceniach kapłańskich i kilkuletniej pracy, odbywali tzw. Trzecią Probację (trzeci rok nowicjatu) i składali tzw. ostatnie śluby – profesa czterech ślubów, koadiutora do spraw duchowych lub brata zakonnego, obejmujące trzy śluby zwykłe, a w przypadku profesa także dodatkowy ślub bezwzględnego posłuszeństwa papieżowi.
Jezuici propagowali rekolekcje duchowe, przystępowanie do Komunii Świętej i kult Serca Jezusa, a także odegrali ważną rolę przy ostatecznym formułowaniu szeregu postanowień Soboru Trydenckiego (1545-1563). Oni też w wielu państwach Europy stworzyli nowoczesny system edukacyjny i przez dwa wieki prowadzili tam liczne szkoły.
Działając na dworach królewskich mieli również niejednokrotnie wpływ na różne decyzje polityczne, a ich prace misyjne przyczyniły się do poznania wielu zakątków świata. Odegrali też niebagatelną rolę w rozwoju nauki – zwłaszcza matematyki, astronomii, fizyki, sejsmologii i geografii, a także przyczynili się do rozpowszechnienia zegarów wahadłowych, barometrów, teleskopów i mikroskopów.
Do Polski pierwsi jezuici przybyli za prawą biskupa warmińskiego Stanisława Hozjusza, który w 1564 roku ufundował im kolegium w Braniewie. Kilkanaście lat później powstały kolejne ich fundacje – w tym kaliska dokonana w 1583 roku przez prymasa Stanisława Karnkowskiego – i już w XVII wieku stali się oni zakonem posiadającym największą liczbę placówek i zakonników.
Członkowie Towarzystwa Jezusowego byli zawsze blisko najważniejszych wydarzeń dziejowych i często oskarżano ich o „bunty, rozruchy, waśnie i zgorszenie”, co spowodowało w XVIII wieku ich sukcesywne usuwanie z niektórych krajów zachodniej Europy – najpierw z Portugalii (1759), a potem Francji (1764), Hiszpanii i Królestwa Neapolu (1767). Wtedy też zaczęto domagać się od papieża kasaty zakonu i Klemens XIV, pod presją polityczną różnych władców (zwłaszcza Burbonów), wydał 18 sierpnia 1773 roku brewe kasacyjne Towarzystwa Jezusowego (Dominus ac Redemptor noster). Po kilkudziesięciu latach przerwy Pius VII 7 sierpnia 1814 roku formalnie przywrócił Towarzystwo Jezusowe do istnienia w całym katolickim świecie i od tego czasu rozpoczęło się jego odradzanie. Do Kalisza jezuici powrócili jednak dopiero w 1919 roku. O ich szerokiej działalności przed kasatą z 1773 roku będzie mowa w następnym numerze „Opiekuna”.

Tekst Jerzy Aleksander Splitt

Galeria zdjęć

Dodaj komentarz

Pozostało znaków: 1000

Komentarze

Nikt nie dodał jeszcze komentarza.
Bądź pierwszy!