Kolejne artykuły „kościelne” Konkordatu z 1925 roku
W ostatnim artykule naszej rubryki omówiliśmy pierwszą część tzw. artykułów kościelnych Konkordatu z 1925 roku, czyli takich, które strzegły praw Kościoła katolickiego w II Rzeczypospolitej Polskiej. A zatem omówimy teraz pozostałe artykuły „kościelne” przedwojennego Konkordatu.
Nienaruszalność miejsc świętych - kościoły, kaplice i cmentarze miały zapewnioną nienaruszalność terytorialną ze strony władz państwowych od wszelkich działań o charakterze świeckim. Owa nienaruszalność obejmowała także prawo azylu i wyjęcie tych miejsc spod jurysdykcji państwowej z wyjątkiem działań cywilnych zmierzających do zapewnienia bezpieczeństwa publicznego (art. 6).
Prawo dotyczące budowli sakralnych - budowa, remonty, wszelkie zmiany i restauracje kościołów i kaplic musiały zachowywać procedury przewidziane w ustawach państwowych dotyczących budowy gmachów i konserwacji zabytków oraz w oparciu o wytyczne komisji, jakie każda diecezja miała powołać do współpracy z właściwym ministrem w celu ochrony starożytności, dzieł sztuki, archiwów i rękopisów (art. 14b).
Prawo do posiadania cmentarzy - kościelne osoby prawne posiadały prawo do nabywania, posiadania i zarządzania cmentarzami przeznaczonymi do grzebania katolików, czyli cmentarzy wyznaniowych, w odróżnieniu od komunalnych, które kierowały się tak prawem kanonicznym, jak i państwowym (art. 17).
Uporządkowanie spraw majątkowych Kościoła - artykuł 24 Konkordatu zawiera szczegółowe postanowienia dotyczące spraw majątkowych Kościoła katolickiego w II RP, a mianowicie, że kościelne osoby prawne zachowują całość dóbr ruchomych i nieruchomych oraz majątki i dochody, które były w ich posiadaniu w chwili zawierania Konkordatu (art. 24, 1). Następnie, dobra będące w posiadaniu kościelnych osób prawnych mogły być wpisane do ksiąg hipotecznych (art. 24, 2). Natomiast za dobra Kościoła, które w chwili zawierania Konkordatu były w posiadaniu państwa polskiego, gdyż państwo przejęło je od zaborców, władze zobowiązały się płacić roczne dotacje do czasu, kiedy zostanie zawarte szczegółowe postanowienie. Wysokość dotacji została określona w załączniku A do Konkordatu (art. 24, 3a).
Ponadto w 1938 roku doszło do podpisania, a w 1939 roku do ratyfikacji, stosownego w tej materii porozumienia między Rządem RP a Stolicą Apostolską, ale wybuch II wojny światowej przerwał jego realizację. W myśl postanowień porozumienia, dla potrzeb związanych z Reformą Rolną, państwo polskie mogło wykupić tzw. nadwyżki ziem od kościelnych osób prawnych według zasad podanych w art. 24, 5-8. Powyższe nadwyżki ziem powstały na skutek ustaleń minimalnych ilości ziem zagwarantowanych kościelnym osobom prawnym takim jak: beneficja biskupie, dobra seminaryjne, beneficja kapitularne, proboszczowskie i inne (art. 24, 3b). Innymi słowy wszystko, co było ponad gwarantowane minimum dla kościelnych osób prawnych, mogło być wykupione przez państwo polskie na potrzeby reformy rolnej i tak było realizowane.
Kościół miał prawo do nabywania, alienacji i administrowania dóbr - państwo polskie zapewniło kościelnym osobom prawnym prawo do nabywania, alienacji i administracji dóbr materialnych, o ile ich organy przebywały na stałe na terytorium Polski i służyły polskim celom. Lista kościelnych osób prawnych posiadających powyższe prawa była sporządzona przez Ministra Sprawiedliwości zgodnie z KPK z 1917 roku (art. 16). Ten zapis Konkordatu dawał w polskim prawie pełną swobodę majątkową Kościołowi, czyli zakupu, sprzedaży, jak i swobodnego administrowania dobrami kościelnymi, jak zarządzanie nimi we własnym imieniu, wynajmowanie czy dzierżawienie.
Warto wspomnieć, że w okresie PRL (1945-1989) Kościół katolicki nie miał uznanej państwowej osobowości prawnej i nie posiadał wielu praw, a w tym nie mógł nabywać żadnych dóbr, a jedynie alienować, czyli sprzedawać, co osłabiało jego stan majątkowy. Taki stan rzeczy zmieniły tzw. Ustawy Okrągłego Stołu z 17 maja 1989 roku, a właściwie pierwsza z nich, Ustawa nr 154 o osobowości cywilno - prawnej Kościoła katolickiego w PRL. Była to ustawa uchwalona jeszcze w PRL, gdyż wspomniane ustawy były uchwalone jeszcze przez Sejm ostatniej kadencji przed zmianami ustrojowymi III RP.
Gwarancje przeznaczenia dóbr kościelnych - to kolejny i już ostatni tzw. artykuł „kościelny” Konkordatu z 1925 roku. Państwo polskie nie mogło zmienić przeznaczenia dóbr kościelnych, jak tylko za wyłączną zgodą władzy duchownej. Wyjątek stanowiły przypadki przewidziane przez ustawy o wywłaszczeniu nieruchomości w celu regulacji dróg przewozowych i rzek oraz w celach obronnych. W sytuacji zmiany przeznaczenia dóbr, gdy dotyczyła ona nieruchomości poświęconych kultowi i służbie Bożej, to najpierw musiało nastąpić pozbawienie ich charakteru świętego przez kompetentną władzę kościelną, czyli tzw. dekonsekracja miejsca świętego (art. 14a).
ks. Zbigniew Cieślak
Komentarze
Nikt nie dodał jeszcze komentarza.
Bądź pierwszy!