TELEFON DO REDAKCJI: 62 766 07 07
Augustyna, Ingi, Jaromira 29 Marca 2024, 02:45
Dziś 19°C
Jutro 13°C
Szukaj w serwisie

Kaplica Żołnierska przy kościele poreformackim - perły 1050-lecia chrztu

02.12.16

Dom Matki Bożej Hetmańskiej

czyli Kaplica Żołnierska przy kościele poreformackim

foto

Połowa listopada kieruje naszą uwagę na odzyskanie przez Polskę niepodległości w 1918 roku, ale jednocześnie skłania też do przypominania ludzi i miejsc związanych z obroną naszej Ojczyzny także i we wcześniejszych wiekach.

Jednym z takich właśnie miejsc jest niewielka kaplica (o wymiarach około 8 x 8 m) przylegająca od wschodu do nawy kościoła poreformackiego w Kaliszu, dzisiejszej świątyni parafii Świętej Rodziny. Określana ona jest mianem Kaplicy Żołnierskiej nie tylko z powodu emblematów militarnych zawartych w jej wystroju, czy też rycerskiego stanu fundatora, ale także dlatego, że przez przeszło dwa stulecia była miejscem zanoszenia modlitw w intencji Ojczyzny i jej obrońców oraz składania Bogu i Matce Bożej Hetmańskiej podziękowań za sukcesy odniesione w bitewnych zmaganiach. W niej też odbywały się różne inne patriotyczne uroczystości - m. in. w 1791 roku była świadkiem składania przez reformatów i kaliskie władze miejskie przysięgi na wierność Konstytucji 3-go Maja.
Jej budowa rozpoczęła się w 1728 roku i trwała trzy lata. Realizowano ją według projektów przygotowanych przez brata Mateusza Osieckiego, wielce zasłużonego budowniczego zakonnego, którego dziełem jest także kilka kościołów w prowincji wielkopolskiej reformatów. W 1731 roku ukończono wznoszenie ścian kaplicy oraz przykryto ją miedzianym, trójspadowym dachem.
Prace związane z budową ołtarzy oraz wystrojem wnętrza, a także przyozdobieniem szczytu ściany frontowej kaplicy w rzeźby wykonane z piaskowca (wyobrażające Immaculatę - Matkę Bożą Zwycięską, św. Jana Kapistrana - mistrza duchowości reformackiej oraz śś. Jerzego, Marcina i Floriana - patronów rycerzy) zajęły cztery kolejne lata, a jednym z ostatnich jej elementów była kuta, ażurowa krata żelazna oddzielająca kaplicę od nawy świątyni. W górnej części zdobi ją złocona korona szlachecka oraz emblematy militarne: buława, buzdygan, szable, proporce, halabardy i armaty, otaczające inicjały fundatora - „PS”. Był nim Piotr Sokolnicki herbu Nowina, chorąży poznański, regimentarz wojska Rzeczypospolitej Obojga Narodów, pułkownik znaku husarskiego, właściciel dóbr Karmin koło Dobrzycy i części podkaliskiej wsi Dobrzec. Dotychczas przy opisywaniu kaplicy podawano niekiedy informację, że Piotr Sokolnicki nie był samodzielnym fundatorem i inicjatorem jej budowy, a jedynie „dołożył się” - wraz z ówczesnym gwardianem Melchiorem Kożuchowskim - do 14 tysięcy złotych polskich przekazanych mu na ten cel przez współtowarzysza wojennego trudu. Wiadomość ta nie znajduje jednak potwierdzenia w źródłach pisanych, a ojcowie reformaci, chyba najlepiej poinformowani w tej sprawie, w swej kronice „Scrutinum anitiquitatis sive nova revisio veteris archivitatis” w jednoznaczny sposób fundację kaplicy przypisują wyłącznie Piotrowi Sokolnickiemu, który zresztą pokrył także koszty jej remontu w 1749 roku.
Kaplica poświęcona została pod wezwaniem Narodzenia Najświętszej Maryi Panny, a papież Klemens XII już w 1735 roku przywiązał do niej odpust zupełny w dniu uroczystości Patronki, czyli 8 września.
Znajdują się w niej trzy stiukowe, architektoniczne ołtarze pokryte barwną marmoryzacją. Główny jest znacznie większy od bocznych (z obrazami przedstawiającymi Chrystusa na krzyżu i św. Walentego) i posiada bardziej okazałą dekorację. Jego retabulum ujmują z obu stron kolumny i pilastry dźwigające belkowanie z tympanonem ozdobionym trzema rogami obfitości. W zwieńczeniu znajduje się natomiast panoplion z rycerskim hełmem turniejowym oraz innymi akcesoriami militarnymi - buławą, buzdyganem, kołczanami ze strzałami, chorągwiami i armatnimi lufami.
Do września 1939 roku w ołtarzu tym umieszczony był niewielki, kwadratowy obraz Narodzenia Najświętszej Maryi Panny, wykonany na blasze, zwany obrazem Matki Boskiej Hetmańskiej i posiadający na sobie ślady „udziału w bitwach”. Był on bowiem noszony na piersiach przez członków rodu Sokolnickich i niejednokrotnie osłaniał ich przed utratą życia w czasie walk. Dla rodziny fundatora stanowił bezcenną pamiątkę żołnierskiego trudu ofiarowanego dla dobra Ojczyzny. Kaliskim reformatom Piotr Sokolnicki przekazał go w 1736 roku, w  uroczystość Patronki kaplicy. Dziś jego miejsce zajmuje niewielki obraz Matki Boskiej Częstochowskiej - Królowej Polski. Sklepienie kaplicy - wsparte na czterech kolumnach - posiada formę żaglastą, podzielone jest na pięć pól i pokryte malowidłami wykonanymi techniką al fresco. Pole środkowe obecnie jest puste, ale dawniej znajdował się tam wizerunek Matki Bożej. Brak też dookolnego napisu „Virtus victoriorum palma pugnantium” (Cnota zwycięzców nagrodą walecznych). Natomiast w polach bocznych umieszczone są polichromie - znacznie przemalowane przez J. Balukiewicza w 1895 roku podczas odnawiania kaplicy - przedstawiające trzy sceny z „wojennych dziejów Sokolnickich” (zakonnika broniącego ognistym mieczem matkę z niemowlęciem i siedzącego przy niej starca przed żołnierzem w turbanie na głowie, rycerza z obrazkiem-ryngrafem na piersi, walczącego z dwoma żołnierzami we wschodnich strojach i jakąś bliżej nieokreśloną wielką bitwę) oraz procesję jaka towarzyszyła przeniesieniu obrazu Matki Bożej Hetmańskiej z dworku Sokolnickich w Dobrcu do reformackiej świątyni.
Piotr Sokolnicki zmarł w 1758 roku i pochowany został w krypcie grobowej pod kaplicą, ale jego szczątków dziś już tam nie ma, a o minionej chwale jego rodu świadczy tylko kaplica, kamienny sarkofag i wpisy zamieszczone w kronice kaliskich reformatów.

Tekst i foto Jerzy Aleksander Splitt

Galeria zdjęć

Dodaj komentarz

Pozostało znaków: 1000

Komentarze

Nikt nie dodał jeszcze komentarza.
Bądź pierwszy!