Jakie są rodzaje urzędu biskupiego w Kościele?

Prawo kanoniczne
Jakie są rodzaje urzędu biskupiego w Kościele?

Bezpośrednią przyczyną podjęcia tematu biskupstwa w niniejszej rubryce prawniczej są święcenia biskupa pomocniczego diecezji kaliskiej, jakie miały miejsce w sobotę, 16 sierpnia 2014 roku na Jasnej Górze w Częstochowie. Kim jest biskup od strony prawno – kanonicznej? Jakie są rodzaje urzędu biskupiego i ich rola w Kościele?
Otóż biskupi są następcami Apostołów na mocy prawa Bożego. Stają się nimi w momencie święceń na mocy konsekracji biskupiej, która w istocie jest udzieleniem im Ducha Świętego przez innych biskupów (por. kan. 375). Wtedy przyjmują sakrament święceń w stopniu episkopatu i stają się pasterzami ludu Bożego. Pasterz ludu Bożego posiada trzy wielkie zadania: nauczania, uświęcania i rządzenia. W pełni te zadania posiada biskup diecezjalny, natomiast biskup pomocniczy w tym wszystkim wspomaga biskupa diecezjalnego. Zasadniczym podziałem w Kodeksie Prawa Kanonicznego z 1983 roku jest podział biskupów na dwie kategorie prawne: biskupi diecezjalni i biskupi tytularni, czyli ci którzy są biskupami we własnej diecezji i ci którzy są biskupami, ale nie mają własnej diecezji (por. kan. 376). Wśród tych ostatnich są biskupi pracujący w Kongregacjach Watykańskich, przy Konferencjach Episkopatu, czy biskupi w stanie spoczynku (emeryci) oraz właśnie biskupi pomocniczy, którzy wspomagają w posłudze biskupów diecezjalnych.
W Polsce biskupi diecezjalni zwyczajowo są nazywani ordynariuszami. Oprócz nich znamy zasadniczo biskupów pomocniczych, którzy należą do kategorii biskupów tytularnych. Jednak prawo Kościoła przewiduje trzy rodzaje biskupa pomocniczego, o czym bardzo rzadko się mówi i pisze. I tak w danej diecezji może być ustanowiony: biskup pomocniczy albo biskup pomocniczy ze specjalnymi uprawnieniami albo biskup koadiutor. Kim oni są i jakie zachodzą pomiędzy nimi różnice? W każdej diecezji, w zależności od jej wielkości i potrzeb, może być ustanowiony jeden lub więcej biskupów pomocniczych, którzy są przeznaczeni najczęściej do ogółu spraw (por. kan. 403 §1). Nazywamy ich po prostu biskupami pomocniczymi i zasadniczo w Polsce i na świecie takie kompetencje mają biskupi pomocniczy. Szczegółowe jego zadania wyznacza biskup diecezjalny.
Jednak Stolica Apostolska może jakiemuś biskupowi pomocniczemu wyznaczyć tzw. specjalne uprawnienia w diecezji, ze względu na obiektywną konieczność czy jego szczególną zdolność personalną. Wtedy taki biskup jest pomocniczym ze specjalnymi uprawnieniami, które muszą być określone w piśmie apostolskim, które mianuje go biskupem pomocniczym w danej diecezji (por. kan. 403 §2).
Trzecim rodzajem biskupa pomocniczego jest biskup koadiutor. Kim on jest? Jest on biskupem pomocniczym, a nie diecezjalnym; jest jednak biskupem pomocniczy ze specjalnym lub specjalnymi uprawnieniami; a ponadto posiada tzw. prawo następstwa (por. kan. 403 §3). Oznacza to, iż w momencie śmierci biskupa diecezjalnego lub jego odejścia z diecezji, staje się on biskupem diecezjalnym w danej diecezji. Stolica Apostolska w ten sposób wcześniej wybiera biskupa diecezjalnego mianując go koadiutorem, a czyni tak w trudnych sytuacjach Kościoła.
Biskup Łukasz został mianowany i wyświęcony na biskupa pomocniczego diecezji kaliskiej, co oznacza pierwszą z trzech kategorii prawnych biskupów pomocniczych, przewidzianych przez prawo kanoniczne.

ks. Zbigniew Cieślak