Historia i archeologia Jerozolimy (III)

Historia i archeologia Jerozolimy (III)

Jerozolima pozostała stolicą Królestwa Judy, podczas gdy Samaria stała się centrum Królestwa Izraela. W 925 roku przed Chr. egipski faraon Szeszonk I (biblijny Sziszak) zdobył i złupił Jerozolimę. Wywiózł skarby ze Świątyni i pałacu królewskiego. 

Około 844 roku przed Chr., kilka lat po sławnej bitwie koalicji państw Lewantu z wojskami asyryjskimi pod Karkar w Syrii (853 przed Chr.) Judę i Jerozolimę najechali Filistyni, Arabowie i Kuszyci, którzy złupili pałac króla Jorama: „(…) Poruszył też Pan przeciw Joramowi wrogiego ducha Filistynów i Arabów, którzy mieszkali obok Kuszytów. Wkroczyli więc do Judy, zniszczyli ją, zabierając cały majątek, jaki znalazł się w pałacu królewskim, ponadto uprowadzili jego synów i żony, tak iż nie został mu żaden inny syn, poza Joachazem, najmłodszym z jego synów. (…)” (2 Krn 21, 16-17). Za panowania króla Judy Joasza, zwycięski król Aramu-Damaszku, Hazael najechał i zdobył filistyńskie miasto Gat, a później skierował się przeciw Jerozolimie. Joasz próbował go przekupić kosztownościami z pałacu królewskiego i Świątyni, ale najeźdźca odstąpił od planu zdobycia stolicy Judy: „(…) Wkroczywszy do Judy i do Jerozolimy, wyniszczyli z ludu wszystkich jego naczelników, a całą swą zdobycz wysłali do króla Damaszku. (…)” (2 Krn 24, 23). Mimo trudnych i niebezpiecznych czasów królowie Judy starali się upiększać i odnawiać budowle Jerozolimy. Król Jozafat (870-848 przed Chr.) ustanowił w Jerozolimie stały sąd złożony z lewitów, kapłanów i naczelników rodów. Joasz (837-797 przed Chr.) chciał naprawić uszkodzenia Świątyni, lecz nie udało mu się tego dokonać. Azariasz (791-739 przed Chr.) i jego syn Jotam umacniali mury Jerozolimy, by obronić miasto przed spodziewaną inwazją wzrastającej w potęgę Asyrii. Na Ofelu, na południe od Wzgórza Świątynnego wybudowano nową cytadelę. Na przełomie IX i VIII wieku przed Chr., Jerozolima zaczęła się powoli rozrastać w kierunku zachodnim. 

Ośrodek kultu religijnego
VIII i VII wiek przed Chr. był dla Jerozolimy okresem wielkich zmian i gwałtownego rozwoju. W 722 roku przed Chr. wojska Sargona II zdobyły Samarię i zlikwidowały Królestwo Izraela przesiedlając część mieszkańców w głąb imperium Asyrii. Do Jerozolimy zawitało wielu uchodźców z północnego królestwa, które właśnie przestało istnieć. Stała się teraz ważnym ośrodkiem kultu religijnego i gospodarki, stolicą buforowego państewka Judy, leżącego między Asyrią i Egiptem. Królowie Judy przez lata umieli korzystać z tej pozornie mało wygodnej pozycji. Juda zajęła poczesne miejsce na szlakach handlowych łączących Egipt i Półwysep Arabski z Lewantem, a król Ezechiasz (716-687 przed Chr.) poszerzył granice państwa w Negewie i w kraju Filistynów. Juda bogaciła się na tym handlu, a Ezechiasz mógł przeprowadzić reformę religijną polegającą na centralizacji kultu w Jerozolimie i wykorzenieniu wierzeń pogańskich. Było to o tyle ważne, że poza Jerozolimą istniały niezależne od kapłanów ze stolicy ośrodki kultu i miejsca, gdzie oddawano cześć bóstwom innych panteonów. Było to o tyle istotne, że nawet w pobliżu Jerozolimy istniały inne ośrodki kultu, takie jak Tel Motza, leżące tylko kilka kilometrów od miasta. Od IX wieku przed Chr, istniała tu niezależna świątynia, która funkcjonowała aż do VII wieku przed Chr. Dopiero reformy religijne Ezechiasza i Jozjasza doprowadziły do opuszczenia tego miejsca. 

Pielgrzymki do Jerozolimy
Ezechiasz starał się uczynić ze Świątyni Jerozolimskiej główne miejsce kultu Jahwe, nie tylko dla mieszkańców Judei, ale także byłego królestwa Izraela. Wskrzesił tradycję odbywania pielgrzymek do Jerozolimy w czasie święta Paschy i zaprosił do uczestnictwa członków plemion Izraela. Jerozolima stała się znowu celem corocznych pielgrzymek Hebrajczyków. Paschę obchodzono w mieście bardzo uroczyście i radośnie. Judzie jednak zagrażało potężne asyryjskie mocarstwo, którego wojska mogły w każdej chwili przybyć z północy. Dlatego Ezechiasz kazał umocnić jerozolimskie fortyfikacje. Zbudowano nowe mury i warowne wieże. Zablokowano też źródła wody położone poza miastem. Największym i najbardziej pracochłonnym projektem budowlanym Ezechiasza były wydrążenia w skałach podziemnego kanału, łączącego źródło Gihon z Sadzawką Siloe i dostarczającego wodę do Miasta Dawidowego. Wykonanie tego połączenia wymagało wykucia w skałach tunelu liczącego 533 metry. Wykucie tunelu przez dwie ekipy robotników zostało upamiętnione staro hebrajską inskrypcją z Siloe: „(…) [Dokonane zostało] przebicie. I w następujący sposób dokonano przebicia: kiedy jeszcze [robotnicy uderzali] kilofami, kiedy jeden naprzeciw własnego kolegi (pracował) i kiedy jeszcze trzy łokcie pozostały do [przebicia], usłyszano głos jednego (robotnika), który wołał swojego kolegę, ponieważ była szczelina w skale z prawej strony na [lewą] stronę. I w dniu przebicia pracownicy pracowali – każdy jeden naprzeciw drugiego – kilof o kilof. I popłynęła woda od wyjścia w kierunku stawu w 1200 łokciach (długości) a sto łokci wynosiła wysokość skały ponad głowami robotników (…)”. Ostatnio pojawiły się nowe wyniki badań, sugerujące, że tunel z Siloe jest wcześniejszy i pochodzi nawet z IX wieku przed Chr., a właściwy tunel Ezechiasza został wykuty w innej części miasta. 

Ocalenie miasta
W Kińcu, w 701 roku przed Chr. armia asyryjska króla Sancheriba nadeszła i zaatakowała Judeę. Po zdobyciu Lakisz asyryjski monarcha obległ Jerozolimę. Pod miastem rozegrały się dramatyczne sceny negocjacji asyryjskiego oficera (rabsaka) z dostojnikami judejskimi (2 Krl 18, 1-37). Asyryjczyk chciał skłonić ludność miasta do poddania się, ale nic nie wskórał. Wojska asyryjskie zostały zdziesiątkowane przez zarazę, która zmusiła je do odwrotu, a Sancherib zadowolił się ściągnięciem okupu od Ezechiasza. Miasto zostało ocalone, ponieważ Bóg wysłuchał modłów króla Ezechiasza. Następca Ezechiasza, Manasses (698-642 przed Chr.) odnowił cytadelę i fortyfikacje Jerozolimy i zbudował nowy, zewnętrzny mur miasta. Za panowania Jozjasza (639-609 przed Chr.) Juda zrzuciła uciążliwe zwierzchnictwo Asyrii. Wraz z powiewem wolności przyszedł okres wzrostu gospodarczego i pomyślności dla Jerozolimy. Jozjasz energicznie wprowadzał nową reformę religijną, mającą oczyścić kult Jahwe z wszelkich niepożądanych naleciałości. Oprócz Miasta Dawidowego, Ofelu i Wzgórza Świątynnego Jerozolima obejmowała teraz także dolinę Maktesz i Wzgórze Południowo-Zachodnie (górę Syjon). Nowe dzielnice, zabudowane bogatymi rezydencjami, stały się centrum handlu. Miasto rozszerzyło się w kierunku zachodnim i stało się prawdziwą metropolią. Nowa część miasta została otoczona murem, którego pozostałości odkryli archeolodzy. Przywrócenie czystości religii, odnalezienie księgi Prawa i podkreślenie roli arcykapłanów z rodu Sadoka jeszcze bardziej umocniło prestiż Jerozolimy. Ale nad miastem zbierały się już czarne chmury. 

 Szymon Modzelewski