Dlaczego fiolet czyli o znaczeniu koloru w liturgii

Od samych narodzin zostają nam kulturowo przypisane kolory: dla dziewczynek różowy, dla chłopców niebieski. Widać to w kolorze ubranek, pościeli, czy ścian pokoju. Zwykliśmy mawiać, że czerwony jest kolorem miłości, żółty oznacza zazdrość, zielony jest oznaką nadziei, biały symbolem niewinności, a czarny to smutek i żałoba. Tak też jest w życiu Kościoła, a ściślej mówiąc, w liturgii, gdzie wprowadzenie różnych kolorów opierało się oczywiście na ich symbolicznej wymowie. Kolory miały i mają uzewnętrzniać charakter sprawowanych obrzędów. Pierwsze wzmianki mówiące
o  kolorach liturgicznych pochodzą z IX wieku. W XII w. w Rzymie ustalił się pewien zestaw kolorów liturgicznych. Na początku XIII w. opisał je papież Innocenty III (zmarły w 1216 roku). I jak dotąd większych zmian co do stosowania kolorów liturgicznych nie było. W najnowszym, obecnie używanym Mszale Pawła VI czytamy: „Co do koloru szat liturgicznych należy zachować tradycję” (OWMRZ, nr 308). Przepisy Kościoła dopuszczają sześć barw, które mogą być stosowane w liturgii. Zastosowanie kolorów liturgicznych dotyczy zarówno szat, jak i wystroju kościoła. Kolor szat jest ściśle określony i na dobre zapisał się w tradycji kościelnej. Kolorami tymi są: biały, czerwony, zielony, fioletowy, czarny oraz różowy.

Kolor nieba i ziemi

Wielki Post, podobnie, jak Adwent jest zdominowany przez kolor fioletowy. Powstaje on z połączenia barwy czerwonej i niebieskiej. Ponoć kolor ten nie był łatwy do uzyskania i dlatego był niepowtarzalny, dzięki czemu zdobył rangę ekskluzywnego i kojarzono go z wiedzą zarezerwowaną tylko dla wtajemniczonych. Stał się więc symbolem poznania duchowego, mądrości, uczonych, lekarzy i astrologów. W dawnych czasach łączono fiolet z purpurą i zakładano stroje z materiału w tym kolorze, by podkreślić swoją zamożność, godność czy po to, by wyróżnić się spośród społeczności. Wracając do powstania tego koloru z połączenia błękitu i czerwieni, obrazuje to w pewnym sensie zmieszanie błękitu jako elementu duchowego, który oznacza niebo, z elementem ziemskim, czerwonym - zmysłowym. Jest to zatem połączenie tego, co boskie z tym, co ludzkie czyli połączenie między niebem i ziemią, między duchem i zmysłami. W kulturze chrześcijańskiej fiolet jest kolorem symbolizującym wcielenie Syna Bożego. Jezus Chrystus jako człowiek podniósł naturę ludzką do godności Boskiej, a Bóg tę dobrą stronę człowieka przyjmuje i uszlachetnia. Właśnie w ten sposób można rozumieć symbolikę koloru fioletowego szat w liturgii pogrzebowej i Mszy św. odprawianej za zmarłych.

Kolor skruchy i pokory

Od Środy Popielcowej aż do Świąt Wielkiej Nocy kapłan nakłada fioletowe szaty liturgiczne, z wyjątkiem uroczystości, kiedy obowiązuje kolor biały (w Wielkim Poście zdarza się to dwa razy) oraz Niedzieli Palmowej (Niedzieli Męki Pańskiej), kiedy obowiązuje kolor czerwony, a także Wielkiego Czwartku i Wielkiego Piątku. Ołtarze przykryte są fioletowymi obrusami, a krzyż zasłonięty jest fioletową tkaniną. Dlaczego właśnie fioletowy? Kolor ten kojarzy nam się z cierpieniem Jezusa. Dawniej też na obrazach męki Pańskiej Zbawiciel miał na sobie płaszcz w odcieniach fioletu, który stosowany był zamiast czarnego symbolizującego żałobę i pokutę. Kolor fioletowy poza tym oznacza skruchę i pokorę, które w Wielkim Poście powinny być częściej obecne w naszym życiu.  

Pokorne fiołki 

Kolor fioletowy w związku z tym, że symbolizuje cnotę związany był z Maryją. Dlaczego? Maryja była bardzo pokorna, jak fiołki, które rosną blisko ziemi z pochyloną główką. W sztuce renesansowej Maryja była czasami przedstawiana właśnie z fiołkami, jako symbolem jej cnoty. A pewna historia mówi, że ponoć te maleńkie kwiatki były z natury białe, a kolor fioletowy przybrały ze współczucia dla Matki Bożej bolejącej pod krzyżem. Można więc powiedzieć, że fioletowy symbolizuje żałobę i cierpienie, a także współczucie. Na wielu wizerunkach Maryja także współcześnie jest przedstawiana w otoczeniu fiołków, w ogrodach, gdzie stoi jej figura rosną czasami te pokorne kwiatki. Natomiast średniowieczne opowieści podają, że fiołki pojawiały się na grobach świętych, a w szczególności na grobach dziewic. Dekorowano też fiołkami groby podczas obchodów ku pamięci zmarłych. Inna legenda mówi, że fiołki mają pochylone główki, bo wstydzą się za to, co ludzie zrobili Chrystusowi. 

Niech więc kolor fioletowy, kolor pokory i pokuty, który w tym czasie przywdziewa Kościół nastroi nas do tego, by głębiej zatopić się w modlitwie, lepiej przeżyć pokutę za nasze grzechy, by zostały wybaczone. 

AW