„Cicha noc” - najbardziej znana kolęda na świecie

„Cicha noc” - najbardziej znana kolęda na świecie

Dla setek milionów ludzi „Cicha noc” stała się synonimem pięknego, świątecznego nastroju. Jej tekst został przetłumaczony na
300 języków i dialektów na całym świecie.

Tekst pieśni Stille nacht powstał w Austrii, jako wiersz już w roku 1816. Jego autor Joseph Mohr był wówczas wikariuszem w Mariapfarr w regionie Lungau w południowo-wschodniej części landu Salzburg. Piękna, poruszająca linia melodyczna została skomponowana dwa lata później, 24 grudnia 1818 roku. Joseph Mohr, w latach 1817–1819 był wikariuszem w nowo powstałej parafii św. Mikołaja w Oberndorf koło Salzburga, zaproponował wtedy Franzowi Gruberowi napisanie muzyki do swojego wiersza. Franz Gruber był nauczycielem i organistą kościelnym w Arnsdorfie, a od 1816 do 1829 roku również organistą w nowej parafii w pobliskim Oberndorf. Pieśń została wykonana po raz pierwszy w tym samym dniu podczas Pasterki. Mohr śpiewał partię tenorową i grał na gitarze, Gruber wykonywał partię basową. Piękna kolęda spodobała się mieszkańcom i wkrótce była znana również w okolicy. Świadczą o tym zachowane odpisy pieśni (najstarszy z 1822 roku z Salzburga). Pieśnią zainteresowała się kapela dworska w Berlinie, która w roku 1854 wysłała do Salzburga pytanie o twórcę kolędy. 30 grudnia 1854 roku Franz Gruber opisał okoliczności powstania utworu. Słowa jednej z wersji w języku polskim ułożył ok. 1930 roku Piotr Maszyński. „Cicha noc” jest niewątpliwie najbardziej znaną i popularną pieśnią bożonarodzeniową na całym świecie
Dla setek milionów ludzi „Cicha noc” stała się synonimem pięknego, świątecznego nastroju. Według badań opinii publicznej jest ona najbardziej ulubioną kolędą Niemców, ale rozbrzmiewa ona zarówno w Europie, Afryce jak i Ameryce. Jej tekst to międzynarodowa klasyka, która została przetłumaczona na 300 języków i dialektów na całym świecie.
Jak wspomniałem, tekst kolędy napisał w 1816 roku austriacki ksiądz Joseph Mohr. Fakt ten stał się znany badaczom dopiero w 1996 roku, kiedy odkryto własnoręczne notatki księdza Mohra na ten temat. Jak się okazało, także powstaniu melodii z pomocą przyszedł przypadek. Akurat tuż przed świętami Bożego Narodzenia wysiadły kościelne organy. Gruber pisał później, że właśnie dlatego powstała kolęda „Cicha noc” na dwa głosy i chór z towarzyszeniem gitary. W czasie premiery zaśpiewano wszystkie sześć zwrotek. Wykonanie kolędy zakończyło się pełnym sukcesem, tak wynika z przekazów. Istnieją różne wersje, co do dalszych losów kolędy. Według jednej z nich, pomimo tego, że muzyka i tekst spodobały się wiernym, kolęda popadła w zapomnienie. Dopiero sześć lat po premierze, czyli w roku 1825, kiedy naprawione zostały wreszcie zepsute organy, pracujący przy nich organmistrz znalazł nuty i zabrał je ze sobą do swojego rodzinnego Tyrolu. Według innej wersji w 1822 roku znana ówcześnie rodzina śpiewaków z Tyrolu zaśpiewała tę kolędę rosyjskiemu carowi Aleksandrowi I i cesarzowi Austrii Franciszkowi I. Pewne jest natomiast, że pierwsze wydanie drukiem kolędy pojawiło się przed 1832 rokiem, a więc ponad 14 lat od premiery. Wcześniej znana była, jako pieśń ludowa z Tyrolu.
Około roku 1832 kolędę wykonano publicznie w Lipsku. Od tego momentu datuje się jej triumfalny pochód w krajach niemieckojęzycznych. W Berlinie król Fryderyk Wilhelm Pruski nakazał wykonywanie jej, co roku w swoim pałacu w czasie Bożego Narodzenia przez chór katedralny. W 1854 roku kolędę włączono do repertuaru królewskiej kapeli dworskiej. Stała się nieodłącznym elementem rodzinnych obchodów świąt, a jednocześnie znalazła się w kościelnym kanonie pieśni Bożonarodzeniowych. Twórca jej tekstu ks. Mohr już tego nie dożył. Zmarł w roku 1848.
Wraz z ukazaniem się pierwszych przekładów tekstu kolędy na języki obce „Cicha noc” stała się znana na całym świecie. Około roku 1873 znana była już w USA pod nazwą Choral of Salzburg. Jeszcze przed 1891 rokiem „Cicha noc” znana była także w Anglii, Szwecji i w brytyjskich Indiach. Chrześcijańscy misjonarze rozpowszechnili kolędę we wschodniej Afryce, w nowej Zelandii i w Ameryce Południowej. W wersji niemieckiej znana była z pewnością Polakom jeszcze w czasach zaborów.
Badaniami nad powstaniem i percepcją kolędy zajmuje się specjalna organizacja - Towarzystwo Cichej Nocy (Stille-Nacht-Gesellschaft) z siedzibą w Oberndorf. Zdaniem jej członków kolęda jest niezbywalnym elementem europejskiej kultury. Jest to „światowa pieśń pokoju, której oddziaływanie rozciąga się ponad granice chrześcijańskich Kościołów”. W 2011 roku „Cicha noc” została włączona do austriackiej listy niematerialnych zabytków kultury UNESCO.

Ks. Jacek Paczkowski