TELEFON DO REDAKCJI: 62 766 07 07
Augustyna, Ingi, Jaromira 29 Marca 2024, 13:26
Dziś 19°C
Jutro 13°C
Szukaj w serwisie

Chrystus-Król na cesarskim tronie

Chrystus-Król na cesarskim tronie

Już od IV wieku rozwija się ikonografia Chrystusa Króla.Chcąc jak najlepiej ukazać potęgę Jego panowania, artyści ochoczo sięgają do cesarskiego wzorca. Zbawiciel zaczyna zasiadać na tronie jako Imperator nieba i ziemi. 

Wyposażony w regalia, czyli oznaki władzy monarszej, jest zarazem Królem, Sędzią i Zwycięzcą. O Nim jako Królu mówi zwłaszcza Apokalipsa św. Jana. Na Jego panowanie, ale z nutą szyderstwa, wskazuje też napis umieszczony na przybitej do Chrystusowego krzyża tabliczce: „Jezus Nazarejczyk, Król Żydowski”. 

Pan nieba i ziemi

W chrześcijańskiej sztuce pierwszych stuleci przedstawia się panowanie Zbawiciela dosłownie i symbolicznie. Symbolem tego panowania jest dzierżąca nad monogramowym krzyżem wieniec manus Dei (dextra Dei), czyli ręka Boża. Motyw ten zdobi mozaikę z San Giovanni in Fonte w Neapolu z 400 roku. 

Jeśli chodzi o przedstawienie dosłowne, po raz pierwszy postać Chrystusa Pantokratora lub jeszcze inaczej Kosmokratora, czyli Pana nieba i ziemi, ujęta w całości, pojawia się w rzeźbiarskiej dekoracji sarkofagu Juniusza Bassusa z 359 roku, z watykańskiego muzeum. Zbawiciel bez zarostu, w tunice i ze zwojem symbolizującym prawo Boże, zasiada, w otoczeniu Świętych Piotra i Pawła, na cesarskim tronie, opierając stopy na welonie z chmur, trzymanym przez personifikującego firmament Coelusa, zatem Jezus Chrystus jest tutaj Królem tronującym na sklepieniu niebios. Jedno z najpiękniejszych przedstawień Zbawiciela jako Władcy stanowi także, pochodząca z lat 402-417, mozaika z Santa Pudenziana w Rzymie. Ukazuje ona Zbawiciela w świetlistej szacie, który zasiada na tronie w „towarzystwie” Apostołów i ofiarowujących Mu złote wieńce żeńskich personifikacji Kościoła. Niekiedy też królewskość Mesjasza sugeruje pusty tron. Mozaika z około 500 roku, z baptysterium arian w Rawennie, przedstawia taki tron, który przygotowany został na powtórne przyjście Jezusa Chrystusa u kresu dziejów. Owo przedstawienie to tak zwana Etojmazja. Z tronu Zbawiciel panuje również w przedstawieniach Deesis, związanych z chrześcijańskim Wschodem, zdobiących ikonostasy w cerkwiach oraz akcentujących skuteczne wstawiennictwo Matki Bożej, archaniołów i świętych przed Bogiem − Człowiekiem. Nie tylko sztuka ukazuje Jezusa Chrystusa jako Króla, ale także ukazują Go jako Władcę na przykład bizantyńskie monety z VI, IX czy XI stulecia. 

Nie brakuje również wizerunków Odkupiciela jako Króla w sztuce łacińskiego średniowiecza. Na tronie przedstawia Zbawiciela chociażby karolińska miniatura z pochodzącego z 783 roku Ewangeliarza Godeskalka. Często też Jezus Chrystus wyobrażany jest jako współrządzący z Bogiem Ojcem, co ukazuje na przykład miniatura z Psałterza Utrechckiego, z 832 roku. Panowanie Zbawiciela wraz z Jego triumfowaniem zespala w jedno płaskorzeźba w portalu kościoła pw. św. Mikołaja w Wysocicach koło Miechowa, przedstawiająca Jezusa Chrystusa tronującego i równocześnie depczącego dwie fantastyczne bestie. Niekiedy uwydatnia się także panowanie tronującego Zbawiciela nad niebem przez umieszczenie w Jego pobliżu słońca i księżyca. Istnieją również przedstawienia łączące Chrystusowy triumf z Jego męką. Ukazują one koronę na skroniach ukrzyżowanego Zbawiciela, na przykład na miniaturze z Sakramentarza Tynieckiego, z lat 1060-1070. Z koroną, lecz u stóp, oznaczającą władzę ziemską, oraz z tiarą papieską symbolizującą władzę niebiańską, tudzież urząd królewski, kapłański i nauczycielski Mesjasza, a także z berłem i w czerwonej szacie przedstawili Jezusa Chrystusa bracia Jan i Hubert van Eyckowie na słynnym Ołtarzu Gandawskim z 1432 roku. W średniowieczu pojawił się też nowy typ przedstawień, czyli Salvator mundi (Zbawiciel świata). Geniusz renesansu, Leonardo da Vinci,  przedstawił w tym typie młodzieńczego Jezusa Chrystusa, umieściwszy w Jego lewej dłoni, zamiast jabłka królewskiego czy berła, przezroczystą kulę symbolizującą wszechświat oraz uniósłszy Jego prawą rękę w geście błogosławieństwa, jakim obdarza On całą stworzoną przez siebie rzeczywistość, której jest jednocześnie Królem. 

Królewski gest

Jednym z pierwszych w chrześcijańskiej sztuce gestów sugerujących królewską godność Jezusa Chrystusa jest wręczanie przez Niego apostołowi Piotrowi zwoju oznaczającego prawo Boże. Scena ta nosi w ikonografii łacińską nazwę: traditio Legis, a ukazuje ją na przykład mozaika z apsydy Santa Costanza w Rzymie, pochodząca z lat 360-370. Zasiadający na symbolizującej wszechświat kuli, odziany w purpurową, należną jedynie cesarzowi szatę Zbawiciel wręcza św. Piotrowi zwój Prawa. Apostoł zbliża się w proskynezie do tronującego Pantokratora, czyli podchodzi do Króla w głębokim pokłonie. Ta sama apsyda prezentuje też traditio clavium, scenę przedstawiającą tronującego Zbawiciela wręczającego apostołowi Piotrowi klucz królestwa Bożego. Dwunastowieczny tympanon z rotundy św. Prokopa ze Strzelna ukazuje natomiast wręczanie Zbawicielowi modelu świątyni przez jej fundatora. 

Królewska godność Jezusa Chrystusa „wyzwala” czołobitność. Jako przykład niech posłuży tutaj jedna z mozaik zdobiących bizantyńską świątynię Hagia Sophia, czyli Mądrości Bożej, w Konstantynopolu (obecnie Stambuł). Ukazuje ona w proskynezie bizantyńskiego cesarza Leona VI przed tronem, na którym zasiada Jezus Chrystus jako Pantokrator. Ponadto w ikonografii Chrystusa Króla pojawia się często koronowanie. Mozaika z bazyliki pw. św. Praksedy w Rzymie, datowana na 820 rok, przedstawia koronację Jezusa Chrystusa przez Boga Ojca. Ma ona miejsce podczas chrztu w rzece Jordan. Natomiast koronacji swojej Matki, Zbawiciel jako Król dokonuje chociażby w ołtarzu kościoła Mariackiego w Gdańsku. Niekiedy też widnieje tytuł Rex regum na trzymanej przez Mesjasza, otwartej księdze, wskazujący niewątpliwie na Jezusa Chrystusa jako Króla nad królami. Powszechność Jego panowania oddają rozłożone na krzyżu ręce Odkupiciela, powtórzone w geście rąk Jezusa Chrystusa z Rio de Janeiro. 

Tekst Justyna Sprutta

Galeria zdjęć

Dodaj komentarz

Pozostało znaków: 1000

Komentarze

Nikt nie dodał jeszcze komentarza.
Bądź pierwszy!