Apokryfy

Co jakiś czas, media informują o odkryciu jakiegoś starożytnego tekstu, który stoi w sprzeczności z teologią katolicką i Tradycją Kościoła. Ludzie wrogo nastawieni do chrześcijaństwa przekonują, że Kościół specjalnie ukrył jakieś wczesnochrześcijańskie pismo, ponieważ jego treść jest sprzeczna z aktualną praktyką życia Kościoła. Odkryte dzieło oceniane jest jako niezwykle ważne, ponieważ zawiera przekaz znany dotąd jedynie wąskiemu gronu specjalistów. Opinie takie są wyrazem ignorancji.

Rzekomo ukryte przed opinią publiczną księgi znane są pod nazwą „apokryfów”. Termin ten pochodzi od greckiego przymiotnika „apokryfos”, co tłumaczy się na język polski jako „tajemniczy”, „ukryty”. Pierwotnie chodziło o księgi zawierające wiedzę ezoteryczną i przechowywane w świątyniach pogańskich. Były one dostępne jedynie dla ludzi wtajemniczonych i nie odczytywano ich publicznie, w przeciwieństwie do innych tekstów, które poganie odczytywali podczas kultu oddawanego bożkom. Jak widać, słowo „apokryf” istniało w języku greckim zanim pojawiło się chrześcijaństwo wraz z natchnionymi tekstami Pisma Świętego. 

W języku chrześcijan, wraz z pojawieniem się sporów doktrynalnych oraz herezji, słowo „apokryf” nabrało nowego znaczenia. Używano ich na określenie ksiąg napisanych przez ludzi głoszących naukę różną od zawartej na kartach Biblii i sprzeczną z nauczaniem Apostołów. Księgi te używane były najczęściej dla uzasadnienia poglądów fałszujących naukę Kościoła, stąd też termin „apokryfos” zaczął przybierać znaczenie: „niepewnego pochodzenia” czy „sfałszowany”. Wczesnochrześcijański pisarz Orygenes, używał tego terminu w stosunku do ksiąg niezgodnych z nauką chrześcijańską. Od IV wieku, interesujący nas termin oznaczał teksty niekanoniczne, to znaczy te, które nie znajdują się w Piśmie Świętym, lecz zostały spisane przez często nieznanych autorów ukrywających się pod imionami postaci biblijnych. 

Apokryfy nie zostały włączone do Pisma Świętego, ponieważ uznano je za dzieła czysto ludzkiego pochodzenia, a więc nie spisane pod natchnieniem Ducha Świętego. Bezpodstawne jest przypisywanie im powagi, jaką posiadają księgi biblijne.

Teksty apokryficzne najłatwiej podzielić na napisane przed Chrystusem i te zredagowane w czasach Nowego Testamentu. Apokryfy Starego Testamentu powstały w środowisku żydowskim, palestyńskim lub hellenistycznym i były spisane po hebrajsku, aramejsku lub grecku. Do najbardziej znanych apokryfów Starego Testamentu należą: Księgi Henocha, Księga Jubileuszów, Testamenty Dwunastu Patriarchów, Psalmy Salomona, Apokalipsa Abrahama, Trzecia i Czwarta Księga Machabejska, Księgi Sybillińskie. Współcześni badacze są w stanie zidentyfikować ponad sto apokryfów związanych ze Starym Testamentem.

Apokryfy Nowego Testamentu to kilkadziesiąt dzieł spisanych od II do VIII wieku w języku greckim, syryjskim, łacińskim, arabskim, a nawet starosłowiańskim. Ukazują one młode chrześcijaństwo i jego idee religijne. Celem, który przyświecał autorom było „uzupełnienie” szczegółów życia Jezusa, których brak w Biblii. 

Ponieważ apokryfy nie są księgami natchnionymi, nie mogą być podstawą do formułowania prawd wiary lub nauczania teologii. Jednak dzięki nim można poznać sposób myślenia i prądy religijne charakterystyczne dla epoki poprzedzającej nadejście Chrystusa i w pierwszych wiekach chrześcijaństwa. Są więc ciekawymi dla badacza dokumentami literackimi wyrażającymi pobożność ludzi tamtych czasów i są swoistym tłem Biblii. Często, dla wywołania sensacji, a nie z pasji do nauki, pseudonaukowcy na nowo  wprowadzają w błąd i fałszują objawienie zawarte w Biblii.

ks. Jarosław Jasianek